Gerçeküstücülük anlamına gelen Sürrealizm, Fransa’da ortaya çıkmıştır. Akımın ortaya çıkmasındaki en büyük etken Dadaizm akımıdır. Sürrealizm’in kurucusu André Breton'’dur. Breton, 1924 yılında Sürrealizm’in ilkelerini “ Sürrealizm Manifesto” adı altında hazırlayarak insanlığa sunmuştur. Sigmund Freud’un fikirlerinden etkilenen André Breton bu fikirleri edebiyata sokarak insanı ve toplumu ele almıştır. Bilinçaltının fazlasıyla önemli olduğu Sürrealizm akımında otomatik yazı metodu kullanılmıştır.

Sürrealistlere göre bilinçaltı; toplum, ahlak, din ve yasa gibi zorunluluk öğeleri ile oluşur. Bilinçaltını oluşturan etkiler ise çeşitli durumlarda ifşa olur. Rüyalar sürrealistlere göre tamamen bilinçaltından meydana gelmektedir. Freud’un psikanaliz fikirlerinden etkilenen gerçeküstücü sanatçılar, bilinçaltını ortaya çıkarmak gibi bir amaç edinmişlerdir. Freud, rüyaların didiklenmesi ile özellikle cinsel rüyaların çokluğunu toplumun bastırılmış hislerine, yasaların varlığına ve dinlerin bu konudaki tavırlarına bağlamaktadır. Sürrealistler de bu gibi rüyaların büyük bir gösterge olduğu ‘psikanaliz’ düşüncesinde hipnotizma büyük bir ortaya çıkarış yöntemidir. Sürrealistler de bu yöntemi belirleyerek ortaya çıkan verileri edebiyata aktarmışlardır.

Sürrealizm, bu fikirlerinin yanı sıra dil ve üslup özellikleri ile de farklılık yaratmışlardır. Kapalı bir anlatım benimseyen sürrealistler herkes tarafından anlaşılır bir anlatımdan sakınmışlardır. Bunun yanı sıra sürrealistler noktalama işaretlerini de yok sayarak eserlerini kaleme almışlardır. Akılcılığa karşı çıkan sürrealistler içlerinden geldiği gibi yazma yöntemini kullanmışlardır. Bu şekilde aklın egemenliğine girmeden yazar kendisine sınırlar koymadan yazabilecektir. Gerçeküstücülük akımı 20. yüzyılın en önemli ve en etkin akımlarından biridir. Resim ve edebiyatın yanı sıra birçok sanat dalında sürrealist yapıtlar ortaya çıkmıştır Özellikle de ünlü ressam Salvador Dali, dikkat çekici resimleri ile sanata tarihine geçmeyi başarmıştır. .

Sürrealist Akımın Temsilcileri:

• André Breton

• Luis Aragon

• Paul Eluard

Türk Edebiyatı’nda Sürrealizm Akımı

Edebiyatımızda Sürrealizm’in en önemli temsilcileri Cumhuriyet Döneminde boy gösteren Garipçiler’dir. Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat Horozcu ve Melih Cevdet Anday’dan oluşan Garipçiler/ I. Yeniciler Sürrealizm’in özelliklerini eserlerine yansıtmışlardır. Bu üç sanatçı, edebiyat hakkındaki görüşlerini Garip adlı kitapta toplamışlardır. Garipçiler, ölçü, uyak gibi kuralların şiiri kısıtladığını ancak şiirin kalıplardan arınması gerektiğini dile getirmişlerdir. Sürrealizm ile örtüşen bu görüşlerinin yanı sıra daha birçok özellikleri onları Sürrealist çizgiye yaklaştırmıştır.

YALNIZ DEÄžİLİM

Yüklü

Dudakların tüyden hafif yemişleriyle

Giyimli

Bin bir değişik çiçekle

Anlı şanlı

Kollarında güneşin

Mutlu

Bir tanıdık kışla

Hoşnut

Bir damlasıyla yağmurun

Güzel

Tanyerinin aydınlığınca

İçten bağlı

Bir bahçenin sözünü ediyorum

Düş kuruyorum

Seviyorum düpedüz

Paul Eluard, Çeviren: Sabahattin Aksal

Eski Zaman

Eski zamanda

Büyükler henüz küçük

Ölüler ölmemişti daha

Altmış para şekerin okkası

Portakalın sandığı bir mecidiye

Meyva sebil

Kiler dolu

Hamam ustası Nazife

Yüzüne bakılır taze

Kâğıtçı Ali Efendi burma bıyıklı

O vakit de sevişmek vardı

Ağaca çıksak

Yerde kalmazdı papucumuz

Hey gidi günler

Oktay Rıfat HOROZCU