Bugün ve yakın geçmişte, hatta gelecekte de, insanların en çok ilgi duydukları spor dalı olan futbol, içerisinde birçok ezeli rekabet barındırmaktadır. Bu rekabetler, genellikle belli başlı kulüpler arasında, geçmişi olan, mutlaka kültürel, sosyal ya da dini bir nedene dayanan gelenekler halindedir.

Derbi sözcüğü ise, özellikle aynı kentin takımlarının karşılaşması nedeniyle, İngiltere’de kullanılmış olan “"derby”" kelimesinden gelmektedir. Aynı kentin takımlarından ziyade, yukarıda bahsedildiği şekilde, farklı alanlardaki rekabet de, günümüz derbilerine sebep olarak yansımaktadır.  Derbi kıstasları ise, genellikle alınan kupaların sayıları, galibiyet oranları, atılan goller olmasına karşın, endüstriyelleşen futbol dünyasında medya durumu, izlenme oranları, taraftar sayıları gibi kıstaslar da bunlara eklenmiştir.

Peki, dünya çapında önem arz eden, ilginç hikayeleri olan derbiler nelerdir? Hangi takımlarca oynanmaktadır?

Borussia Dortmund - Schalke 04 Gelsenkirchen (Nehir Derbisi)

Yeryüzünün en önemli derbileri arasında gösterilen bu karşılaşmalar, “Revierderby” olarak adlandırılan nehir derbisidir. Ruhr Derbisi olarak da bilinmektedir. Derbinin isim karşılığı ise, iki takımın da Ruhr bölgesinde yer almasından ileri gelmektedir.

Almanya’da ki Dortmund ve Gelsenkirchen şehirleri, neredeyse her alanda çekişme içindedirler. Bu alanların en büyüğü, iki şehrin sanayi ve ekonomik yarışıdır. Bu iki şehrin ortak paydası ise, 2. Dünya Savaşı zamanında, Hitler’e başkaldırmalarıdır. Ancak bu durum, iki şehrin insanlarının birbirinden nefret etmesini önleyememektedir. Nefret o kadar yüksek boyutlardadır ki; Schalke taraftarları, Dortmund'un Juventus ile karşılaştığı Uefa Kupası finalinde, İtalyan takımı desteklemiş, Dortmundlu taraftarlar ise bu olayın intikamı adına, Almanya - Hollanda milli maçında, Schalkeli futbolculara küfürlü tezahürat etmişlerdir.

The Old Firm; Celtic – Glasgow Rangers (Katolik – Protestan Derbisi)

İskoçya'da futbol denilince ilk akla gelen iki takım Celtic ve Glasgow Rangers ekipleridir. Bu takımların arasında oynanan derbiye ise Old Firm denmektedir. Old Firm derbisinin özelliği ise, dini ve politik açıdan karşıt görüşlü takımları birbiri ile yüzleştirmesidir.  Celtic, 1888 yılında, Glasgow şehrinin doğusunda kalan bir bölgede, İrlandalı Katoliklerin yoğun yaşadığı bir çevrede kuruldu. vakıflarına bolca bağış yapılan bölgede kuruldu. Hem yaşam kalitelerindeki düşüklük, hem de mezhep birliği sebebiyle, Celtic taraftarı kısa sürede kemikleşti. Protestan takımı olarak bilinen Rangers’a büyük bir rakip oldu.

Mezhep karşıtlığı o kadar yoğundu ki, Rangers yıllar boyunca Katolik oyuncu oynatmadı. Çünkü, 1873 yılında, bir Protestan kilisesi kulübü olarak kurulan Rangers, bu konudaki sert tavrını yıllar boyu sürdürmek istemiştir. Bun rağmen Celtic, Protestan oyuncuları kadrosunda bulundurma konusunda sorun çıkartmıyordu. Rangers ise, 1989 yılında bu anlamsız inadından vazgeçti. Maurice Johnston, 1989 yılında Rangers’a transfer olan ilk Katolik oyuncuydu. Ancak taraftarlar, oyuncudan nefret etmiş, oyuncunun attığı golleri geçersiz saymış, kombine biletlerini bile yakmışlardı.

Boca Juniors – River Plate (Yoksul – Zengin Derbisi)

Futbol denilince akla ilk sıralarda gelen ülkelerden biri olan Arjantin'in başkenti Buenos Aires'te, dünyanın en vahşi ve nefret dolu derbilerinden bir tanesi oynanmaktadır. Biri zengin ve varlıklı, diğeri ise halkın takımı olarak lanse edilen iki kulüp, Boca Juniors ve River Plate, özellikle taraftarlar boyutunda birbirinden nefret eden iki camia haline gelmiştir. Bu nefret öyle bir hal almıştır ki, 1993 yılında oynanan derbide, Boca Juniors rakibine 2-0 yenilmiş, maç sonu River’lı iki taraftar öldürüldükten sonra, Boca taraftarları, “Şimdi 2-2 oldu” demişlerdir.

Boca Juniors 1905 yılında, ezeli rakibi River Plate ise 1901 yılında kuruldu. Boca Juniors’ın “Cenova'nın halkı” anlamında bir takma ismi, River Plate’lilerin ise “milyonerler” lakabı bulunmaktadır. Bundan dolayı da, bu derbi aynı zamanda “halkın takımı” ile “milyonerlerin takımı” arasındaki karşılaşmalar bütünü olarak bilinmektedir.

Milan – İnter (İşçi – Aristokrat Derbisi)

İtalya’nın iki dev kulübü İnter ile Milan arasındaki mücadele, dünyanın sayılı derbileri arasında yerini almaktadır. Milano şehrinde, 1899 yılında İngiliz Alfred Edwards tarafından kurulan Milan’a rakip olarak, bir grup Milanolu İtalyan ve İsviçreli taraftarlar tarafından kurulan İnternazionale takımı kuruldu.

Bu çekişmenin diğer derbilerden farklı bir özelliği ise, iki takımın da aynı stadyumu kullanmasıdır. 85 bin 700 kişi kapasiteli Giuseppe Meazza (San Siro) stadyumu, bu takımlara ortak olarak ev sahipliği yapmaktadır. Giuseppe Meazza ismi ise, İnter'in tarihteki en golcü futbolcusu olmasından ve bir dönem de Milan'da oynamasından dolayı kullanılmıştır. Ancak yine de, Milanlı taraftarlar bu stadyuma “San Siro” demeyi tercih etmektedirler. Tüm bunlara ek olarak, Milan taraftar profili daha çok işçi ve sendikacı kesimi kucaklamakta, İnter ise Milano şehrinin varlıklı aristokrat ailelerine hitap etmektedir.

Real Madrid – Barselona (Siyasi Derbi)

Aynı şehirde yer almamalarına rağmen, birbirlerini günahı kadar sevmeyen, bir kulüpten diğerine transfer olan futbolcuların arabalarının yakıldığı, ölüm tehditleri aldıkları bir başka derbi de, Barselona ile Real Madrid takımları arasında oynanan derbidir. Real Madrid, Kral’ın takımı ve merkezi idarenin kulübü olarak bilindiği için, Katalonya Bölgesi’ni temsil eden Barselona ile büyük çekişme içine girmişlerdir. Başlarda, Barselona takımı tam anlamıyla bu bölgeyi temsil etmese de, 1925 yılında oynanan bir maçta, İspanya milli marşının ıslıklanması nedeniyle, stadyumun altı aylık bir süreliğine kapatılması, Katalon halkını bu kulüp etrafında birlik olmaya itti. Faşist diktatör Franco’nun da Real Madrid’li olması, Barselonalılar’ı bu çekişmede hırslandıran bir başka etkendi. Hatta, demokrasinin İspanya’ya gelişi, Franco’nun devrildiği 1973 yılında değil de, Real Madrid’in başkent Madrid’te Barselona’ya 5-0 kaybettiği maçın yılı olan 1974’te gerçekleştiği inancı, Barselonalılar arasında oldukça yaygındır.

Galatasaray – Fenerbahçe (Kıtalar Arası Derbi)

Ne siyaseten, ne dini, ne de mezhep ile ilgili hiçbir farklılık bulunmayan iki köklü kulübün arasındaki mücadele, dünya futbol tarihinin en ateşli derbilerinden biri olarak bilinmektedir. Bu çekişme, herhangi bir etnik kökene ya da mesleki geleneğe de dayanmamaktadır. Taraftar kitleleri, yaşam tarzları, kültür biçimleri temelde çok benzer özellikle gösteren iki takımın, aynı şehrin farklı kıtalarında kurulu olması ise, bu anlamda Dünya’da tek olmasını nitelemektedir.

Çoğu zaman sert tartışmalar ve kavgalarla anılan derbilerde, en güzel enstantane, Galatasaray efsanesi Metin Oktay ile Fenerbahçe efsanesi Can Bartu'nun, maçın bir yarısında formalarını değiştirerek maça devam etmeleri olmuştur. Ancak günümüzde, her maç öncesi oluşan gergin hava sahaya da yansımakta, birçok ceza, kart, kavga, hakaret ve şiddet gösterileri, ertesi gün maçtan daha çok konuşulmaktadır.

Lazio – Roma (İdeoloji Derbisi)

Roma şehrinin iki takımının mücadelesi, aynı zamanda İtalya’nın en büyük iki derbisinden biri olarak lanse edilmektedir. Ancak, aynı şehrin takımları olmalarından çok, Roma’nın sol ideolojiye gönül verenlerin takımı olması, Lazio’nun ise sağ ideoloji ve türevlerini destekleyenlerce sevilmesi, bu derbiyi farklı kılmıştır. Roma, tarihteki demokrasi anlayışından ileri gelmiş, Lazio ise, ırkçılık ile ünlenen ve Mussolini’ye kadar dayanan bir düşünceyi temsil etmektedir. Hatta, Lazio’nun isminin başındaki SS kısaltmaları da, Nazi yönetiminin simgelerini çağrıştırmaktadır.

Derbiler dünyası, şehir derbileri, komşu bölge derbileri gibi sınıflara ayrılsa da, içlerindeki ilginç nedenli olanları yukarıda anlatılmıştır. Ancak, tüm bunların yanında Liverpool – Everton, Arsenal – Manchester United, Dinamo Bükreş – Steau Bükreş gibi büyük derbiler de, futbol tarihindeki yerini almıştır. Rekabet, bu karşılaşmaların olmazsa olmazıdır. Zaten futbol da, bu tür duyguları yaşatabildiği için ilgi çekici ve bağımlılık yaratıcı bir spor dalıdır.