Daha önce hiç bir odaya girip, orada öylece dikilip buraya neden gelmiştim diye düşündünüz mü? Araştırmacılar kapı eşiğinden geçmenin bazı geçici hafıza sorunlarına neden olabileceğini keşfetti!

Bunca iş yoğunluğunun arasında en basit şeyleri bile unutma eğilimindeyiz. Bazı günler bir bardak su almak için mutfağa giderim ve kapıdan girdiğim an sadece orada durup buraya ilk başta neden geldiğimi hatırlamaya çalışırım. Aslında, senaryo size oldukça tanıdık gelebilir. Yani hepimiz yaşlanıyor muyuz yada aklımızı mı yitiriyoruz? Pekala, işte aslında bu ani ve anlık hafıza kaybı için bilimsel bir açıklama olduğunu ve "kapı etkisi" ya da "giriş amnezisi" olarak bilindiğini biliyor muydunuz? Bu etkiyi araştıran bellek araştırmacılarına göre, fiziksel olarak bir kapıdan geçmek bazı şeyleri unutmamıza neden oluyor. Bunun nedeni başka bir mekansal gerçeğe geçtiğimizde, beynimizin çevre uyum ve düşünme sürecini yeniden kalibre edebilmesi için zamana ihtiyacı olmasıdır. Bu da geçici bir hafıza kaybına neden olur. "Kapı etkisi" herhangi bir demans veya yaşlılık belirtisi olmayıp, oldukça normaldir.

Kapı Etkisi Hakkında Araştırmalar:

Kapı etkisi Indianapolis'teki Notre Dame Üniversitesi'nden Gabriel Radvansky, Sabine Krawietz ve Andrea Tamplin tarafından test edildi. Bu deneyin amacı olay-ufuk modeline dayalı hafıza kaybını test etmekti. Bu model bir olaydan başka bir olaya geçişin hafızayı etkileyebileceğini belirtir. Bu modelin başka bir bileşeni de olayların ayrı olduğunu ve insan beyninin her seferinde sadece birini işleyebileceğini düşünüyor. Bu nedenle eğer bir şeye konsantre olduysanız geri kalan her şey hafızanın gerisine itilir.

Kapı etkisini test etmek için insanların objeleri hatırlamaları istenen bir deney düzenlendi. Bu nesneler sarı bir koni veya kırmızı küp gibi farklı renkler ve şekillerin bir kombinasyonuydu. Deney sanal olarak bilgisayar ortamında gerçekleştirildi. Deney sırasında katılımcılardan bir masa üzerinde duran nesnelerden bir tanesini seçerek, başka bir masaya koymaları istendi. Bir nesne seçildiği anda sanal çantaya koyularak katılımcılardan saklandı.  Deney sırasında, katılımcılardan aynı odada masadan masaya nesne taşımalarının yanı sıra, farklı odada bulunan masaya da nesne taşımaları istendi.  Araştırmacılar odadan odaya nesne taşıyan katılımcıların hafızalarının, aynı oda içerisinde nesne taşıyan katılımcılardan çok daha kötü olduğunu ortaya çıkardı. Bunu birde gerçek hayatta deneyen araştırmacılar, sonuçların neredeyse aynı olduğunu buldular. Aynı odaya geri dönen katılımcıların hafızalarının da hiç etkilenmediğini ortaya çıkardılar. Sonuç olarak, yeni bir mekana girdiğimiz zaman içerikleri karıştırmamız demek doorway etkisinin bir nedeni değildir.

Kapı Etkisinin Olası Nedenleri:

-Sadece gerekli bilgiyi saklama etkisi:

Araştırmacılar deneyleri sırasında hafızayla ilgili bazı önemli bilgiler buldular. Beynimiz bazı bilgileri korumak için tasarlanmış gibi gözüküyor; ancak ne zaman bu bilginin artık gerekli olmadığını hissederse yeni bilgiler için eskileri temizliyor. Şaşırtıcı şey ise bunun sadece gerçek dünya ortamında değil, sanal ortamda da geçerli olmasıdır.

-Hayatta kalma ihtimalini arttırma etkisi:

Araştırmacılar bu geçici hafıza kaybının hayatta kalma mekanizmasının bir kalıntısı olabileceğine inanıyor. Avcılar ve mağara sakinleri olduğumuz geçmiş yaşamda eski, güvenli çevremizi bırakıp yeni ve bilinmeyen bir çevreye gitmek tehlikeli kabul edilirdi. Bu yüzden yeni çevrede uyanık ve tetikte olabilmemiz için içgüdülerimiz eski çevreyi unutmamızı sağlardı. Bu açıdan bakarsak; eğer T-rex ile karşılaşırsanız o an eski, sıcak ve güvenli mağaranızı hatırlar mıydınız? Bu yüzden kapı, beynimizin yeni şeyleri keşfedip onlara odaklanabilmesi için diğer odada düşündüklerini unutmasını sağlayan bir tetikleyici gibidir.

Bir şeyleri unutmayı nasıl önleyebiliriz? Eh, kapılardan geçmeyi durduramayız tabi. Bu yüzden bir odadan diğerine geçerken unutmak istemediğiniz şeye konsantre olun. Ayrıca bu bilimsel etki ile ilgili hayal kurmak da çok eğlenceli olabilir. Örneğin gerçek anlamda bir kapı yoksa ne olur? ya da iki oda tamamen aynı mobilyalar, aynı duvar kağıtları ile döşenmiş ise kapı etkisi hala geçerli olur mu? Sanırım daha fazla araştırma yapılana sadece kadar bir odadan diğerine geçene kadar aklımızdakileri unutmamayı ümit edebiliriz.