Önce Likit Petrol Gazının (kısaca L. P. G. ) özelliklerinden bahsedelim. LPG petrolün yan ürünü olup kimyasal olarak Hidrokarbonlar grubuna dahildir. Petrolün kuyulardan çıkarılmasında beraber veya rafinerilerde tasfiye edilirken yan ürün olarak metan, etan, bütan, propan, hektan, gibi gazlarda elde edilir. Bunlardan bütan ile propan basınç altında sıvı haline gelebilir. Metan ve etanın sıvı haline gelmesi için daha fazla basınç gerektiğinden içinde muhafaza edileceği kapların kalın duvarlı olmasından ötürü ağır olacağından gaz halinde ve tabi petrol gazı adı altında kullanılır. Kullanılacak yerlerde havagazı gibi borularla nakledilir. Bütan ve propan gazları kolayca sıvı hale geçer demiştik. Bunun amacı nakliyesinin kolay olmasını sağlamaktır. Zira bu gazlar sıvı hale geçince 230 ila 267 misli küçülürler. Yahut şöyle diyelim 1 m³ sıvı LPG 267 m³ gaz LPG veya 1 litre LPG sıvı 267 litre gaz LPG yapar.

Özellikleri şöyledir:

Aslında kokusuzdur, fakat kaçak yaptığının anlaşılması için organik bir madde ile muhakkak kokulandırılır. Teneffüs edilmesi halinde zehirsizdir. Fakat yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi, havadan ağır olduğundan kapalı bir yerde dibe çöker, kaçak devam ettikçe bulunduğu mahalli doldurur ve içerdeki havayı kovacağından burada bulunan bir insan veya hayvan solunum için hava yani oksijen bulamayacağı için boğulur. Yanması için muhakkak hava lazımdır.

LPG diğer yakıtlara göre çok avantajlıdır. Temiz yandığından motorun ömrünü uzatır,   aynı zamanda tamir için harcanan parayı ve zamanı azaltır. LPG kurudur böylece silindir cidarlarında yağ kalıntısı yapmaz. Kurşun veya başka katkı maddeleri ihtiva etmediğinden silindirde kalıntı bırakmaz. LPG saf olduğundan karter yağını sulandırmaz ve motorun yağını değiştirme zamanını uzatır. LPG benzinden daha fazla oktan ihtiva ettiğinden motorda daha yüksek kompresyon oranı ile kullanılabilir, muntazam yandığından dolayı da motor parçalarında vuruntu ve aşınma daha az olur. En önemli özelliği uygun miktardaki hava ile karıştığında tam olarak yanar, dolayısıyle egzozun kötü koku ve göz yakıcı bir etkisi olmaz.

BENZİN'DEN  LPG'YE DEÄžİŞİM PAKETİ

1- Değişim paketi (kit)

2- Karıştırıcı (mikser)

3- Depo (tank)

4- Depo sabitleyici kemerler

5- Kademeli valf (multi valf)

6- Dolum ağzı ve kapağı

7- Gaz dağıtıcı (gaz-tight housing)

KARIŞTIRICILAR  ( MİKSERLER)

Karıştırıcılar çeşitli araçlar için 120'den fazla model için mevcuttur. Cihaz filtre kutusunun içine yerleştirilmiştir. Karıştırıcı gaz ile havanın birleşimini sağlamaktadır.

EMNİYET CİHAZLARI

Akım metre koruyucu ve filtre koruyucusu, motor geri çalışmasında hasarı önlemek üzere hazırlanmıştır.

KADEMELİ VALF (MULTİ VALF)

Kademeli valf depoya monte edilir ve LPG'nin dolumunu sağlar. Belirleyici işaret deponun içindeki mevcudun miktarını gösterir, % 80 emniyet valfı, depo % 80 dolduğunda dolumu durdurur.

DEPO SABİTLEYİCİ (KEMERLER )

Kemerler LPG deposunu sabitleştirmek için kullanılır.

OTO/LPG SİSTEMLERİ

Bu cihaz elektronik bir değiştirici ve akışı harekete geçiren bir motordan oluşmaktadır. LPG sistemleri araçlara uygun bir biçimde dizayn edilmiştir. Kolay monte edilir. Lov U thermotronic cihazı, düşük ısı, yüksek nem gibi çeşitli hava şartlarında hava-yakıt oranını optimize eder. Cihaz aynı zamanda yakıt tasarrufunu sağlar ve taşıtın performansını artırır.

BASINÇ DÜŞÜRÜCÜLER (VAPORİZATÖR)

Vaporizatör (buharlaştırıcı), LPG gazını depodan alıp, basıncı düşürüp gazı ısıtma özeliğine sahiptir. LPG basınç düşürücüden geçtikten sonra karıştırıcıya transfer olur.

Çeşitleri :

1- LPG buharlaştırıcı

2- Elektronik LPG buharlaştırıcı

3- Süper Elektronik LPG buharlaştırıcı

4- Elektronik TURBO LPG buharlaştırıcı

MİNİ BLOK(GAS-TIGHT HOUSING)

Mini blok (gaz-tight housing ) plastikten yapılmış olup, multivalfi kaplamak üzere kullanılmaktadır. Ana fonksiyonu, gaz sızıntısı halinde gazı boşaltmaktır.

SELENOİD VALFLAR

LPG selenoid valflar LPG'nin azaltıcıya gitmeden önce filtre edilmesini ve sıkışma halinde de LPG'nin durmasını sağlar. (Emniyet açısından benzin kilit valfı komutatöre bağlı olarak benzin seçeneğinden harekete geçip alternatif yakıtla vasıtayı hareket ettirir).

KOMÜTATÖR

Araç güvenlik komütatörü, elektronik azaltıcıyı yerleştirirken kullanılır, sıkışma halinde otomatik olarak LPG gazını kapatma fonksiyonuna sahiptir. Enjeksiyonlu sistemlerde kullanılan

Komütatör ise aracın benzinle çalışmasına izin vererek otomatik olarak LPG'ye bağlanmasını sağlar.

Çeşitleri:

1- Komütatör

2- Araç güvenlik komütatörü

3- Enjeksiyonlu sistem için komütatör

LPG'YE DÖNÜŞÜM VE OLUMLU ETKİLERİ

A-Dönüşümde dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?

1-Servis, yetkili makamlarca belgelendirilmiş midir,

2-Servis elemanları işini doğru olarak yapabilecek bilgi ve beceriye sahip midirler,

3-Servise gelen aracın egzoz testi yapılarak, araç hakkında bilgi veriliyor mu,

4-Montaj yapılırken işin yapılmasında bir sıra takibi yapılıyor mu,

5-Tank muhteviyatının montajı dikkatli ve doğru yapılmakta mıdır,

6-Montaj sonunda sistem tekrar kontrol ediliyor mu (elektrik ve mikser),

7-Montajdan sonra, gaz kaçak testi kontrolü köpükle yapılıyor mu,

8-Araca gaz konulduktan sonra, egzoz testi yapılıyor mu,

9-Sistemin kullanılması hakkında yeterli bilgi veriliyor mu,

10-Sistemin garanti belgesi veriliyor mu,

11-Sistemin aracın ruhsatına işletilmesi için, gerekli bilgi veriliyor mu?

B-Kullanım sırasında dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?

LPG ile olan uygulamalarda emniyet ve denetim söz konusudur. Bununla ilgili olan başlıklar şu şekilde sıralanabilir...

1-Aracın LPG kullandığı, arka cama yapıştırılacak olan bir çıkartma (sticker) ile belirtilmelidir.

2-LPG kullanan araçlar yer altındaki garajlarda park edilmemelidir.

3-Dönüşüm parçalarının tamamı ECE-R 67'ye uygun olmalıdır.

4-Araç tadilatlarında kullanılan tankın, yüzde 80 dolum emniyeti içerir olması ve araçlarda tüp kullanılmaması.

5-Araca takılan parçaların güvenli olması için, bağlantılarının iyi yapılması ve montaj sonrası mutlaka gaz kaçak testi yapılması.

6-Araca takılacak kitlerin periyodik bakımlarının mutlaka zamanında yapılması.

7-Aracın bakımlarının mutlaka yapılması.

8-Tank muhteviyatı ile oynanmamalıdır

9-Sistemin ayarı ile sürekli oynanmamalı ve gerektiğinde servise gidilmelidir.

10-Sistemin elektriği ve elektrik kabloları, belirli zaman aralıklarında kontrol edilmelidir.

C-Kaza anında benzinliye oranla, aracın yanma ve buna benzer olumsuz gelişmelerden etkilenme riski var mı?

Herhangi bir kaza anında oluşabilecek yangın anında, benzin tankının yangına dayanma süresi 1. 5 dakika iken, LPG tankında bu süre 8 dakikadır. Aracın kaza yapması halinde sistemin elektrik düzeni kapanacağı için, gaz geçme olasılığı yoktur. Ayrıca boruların kırılması veya kopması halinde, ani bir gaz kaçağı durumunda sistemin kendini kapama özelliğine sahip olduğu için, benzinli araçlara göre olumsuz yönleri yoktur.

D-Benzinliye oranla LPG'nin motor üzerindeki olumlu veya olumsuz etkileri nelerdir(subapların kurumlanması vs. ) ?

Çevre açısından : (LPG)

1- Temiz ve verimli yanma sağlar,

2- Çevreye yayılan gaz emilsiyonu düşüktür,

3- Benzine göre ozon tabakasına %30 daha az zarar verir,

4- Çok düşük düzeyde sülfür dioksit açığa çıkarır,

5- Yanma sonucu çok küçük ve az miktarda katı partikül bırakır,

6- Motor ve su üstüne düşen asit yağmuruna rastlanmaz.

Motor ve bakım açısından:

1- LPG'de oktan  sayısının fazla olması nedeniyle motorda vuruntuyu önler,

2- Bujilerin ömrü iki kat artar (15. 000 km olan değiştirme zamanı 30. 000 km'ye çıkar ),

3- Egzoz sisteminin bakım maliyeti azalır.

4- Yağ değişim km'si 5. 000 km'den 10. 000 km'ye çıkar,

5- Herhangi bir kaza anında oluşabilecek yangın anında benzin tankının dayanma süresi LPG tankının dayanma süresinden epey azdır,

6- Motor performansı, yapılan testler sonucu benzine oranla , %3-8 oranında azalmaktadır.

E-Sıcak ve soğuk hava koşullarından etkileniyor mu?

Sıcak ve soğuk hava koşulları LPG'yi etkilemez. Ancak sistem sıcak suyla çalıştığından, bir süre benzinle çalışması gerekir. Bunun için sistem önce benzinle ısıtılarak sıcak su elde edilir. Daha sonra LPG ile çalışması sağlanır.

F-Dönüşümden sonra araç istenildiğinde eski yakıtıyla da çalışabiliyor mu?

Çalışır. Çünkü aracın mevcut düzeninde herhangi bir değişiklik yapılmamaktadır. Araç kendi orijinalliğini korumaktadır.

G-Her isteyen aracını LPG'ye dönüştürebiliyor mu?

Trafikten onay alması gerekiyor mu?

Evet. Her isteyen kişi aracını LPG'ye çevirebilir. Bu iş için tahsis edilmiş olan LPG dönüşüm servisleri, aracın genel kontrolünü yaptıktan sonra aracın LPG sistemiyle çalışıp çalışmayacağına karar verir. Sonuç olarak her araç şu aşamada (dizeller hariç) LPG'ye dönüştürülebilir. LPG'ye dönüştürülen her araç Makine Mühendisleri Odası'ndan alacağı uygunluk belgesiyle birlikte, trafik bürolarına başvurarak araç ruhsatlarını işletmekle mükelleftir.

H-LPG sisteminin bakım ve onarım aşamaları var mı?

LPG sistemleri de 0 km araçlar gibi monte edildikten sonra 3. 000km, 5. 000km ve her 15. 000 km'de, periyodik olarak bakımlarını  yaptırmak lazım.

İ-Benzinde olduğu gibi, LPG'de de hileli ürün elde etmek mümkün mü, nelere dikkat edilmeli?

Benzinde olduğu gibi, LPG'de de hileli ürün elde etmek mümkün değildir. Petrolün son ürünü olan LPG sıkıştırılarak sıvı hale getirildiği için, bunun içine herhangi bir maddenin katılması veya karıştırılması mümkün değildir. ( Kaynak -otohaber dergisi)

NOT: Bu kadar olumlu yanından sonra bunların dolumundan kaynaklanan bazı dezavantajları da vardır; tüpten yapılan dolumlarda tüpün dibinde biriken tortu ve pisliklerde doldurulduğu için araçların ömründe kısalmalar olur. (Kaynak-PT World mart 98)

NOT: Fabrika verilerine göre 100 km mesafede ve 90 km sabit hızla 6. 8 litre normal benzin tüketen Doğan S, aynı mesafede 5. 2 kg tüp gaz tüketiyor ve benzine oranla daha ucuz olduğu için yaklaşık %50 tasarruf sağlanıyor. Böylece, bir milyon liralık benzinle yapacağınız kilometreyi 500 bin liralık tüp gaz ile yapabiliyorsunuz. Sürekli kullanılan araçlarda bu sistem, kendini 2-3 ay gibi kısa bir sürede amorti edebiliyor.

LPG DÖNÜŞÜMÜ YAPILMIŞ ARÇLARIN ÇALIŞMASI

Dönüşüm yapılmış araçlar 3 tiptedir:

1. Karbüratörlü

2. Enjeksiyonlu

3. Katalizörlü

Bu araçlarda kullanılan dönüşüm parçaları aynıdır. Ancak enjeksiyonlu ve katalizörlüde ek elemanlar vardır.

Bu üç tip araç dönüşüm sistemlerini Arka takım ve Ön takım olarak iki gruba ayırabiliriz.

Arka takım grubu üç tip araçta da aynıdır. Fakat ön takımda bazı değişik elemanlar eklenmiştir.

Karbüratörlü araç için donanım:

Sıvı haldeki LPG yakıtı depodan selenoid valfe kadar sıvı halde gelir. Selenoid valfte LPG yakıtı filtre edilir. Araç içerisindeki Kumanda (komutatör) düğmesine basılarak LPG'ye dönüşüm konumuna getirilirse, selenoid valf LPG yakıtının  geçmesine izin vererek konvertere geçişi sağlar. Sıvı haldeki LPG burada ısıtılır ve basıncı düşürülerek karıştırıcıya gönderilir. İstendiği taktirde kumanda düğmesine   basılarak tekrar benzinle çalışmaya geçilebilir.

Enjeksiyonlu araç için donanım:

Karbüratörlüden farklı olarak kumanda (komutatör) otomatik olarak LPG'ye geçiş sağlar. Ayrıca ek bir eleman olarak; enjektörlerden püskürtülen yakıtı kesecek bir emülatör eklenmiştir.

Araç ilk olarak benzinle çalışmaya başlar ve hızı 3500d/d'ya ulaştığı zaman kumanda (komutatör) otomatik olarak  LPG'ye geçiş sağlar. Yakıt karbüratörlü araçlarda olduğu gibi depodan selenoid valfe kadar sıvı halde gelir. Kumanda (komutatör) selenoid valfı tetikledikten sonra , selenoid valfteki sıvı LPG filtre edilerek konvertere(voparizatör) geçiş sağlar. Konverterde (voparizatör) ısıtılır ve basıncı düşmüş halde gaz olarak karıştırıcıya gönderilir. Karıştırıcıdan emme manifolduna emilerek silindirlere dolar.

Katalizörlü araçlar için donanım:

Katalizörlü araçlar da enjeksiyonlu araçlardaki prensiple çalışmaktadırlar. Farklı olan katalitik konverterin LPG gazı ile çalışmaya geçtikten sonra arıza sinyali vermesini engelleyecek Lambda Ekolojik Sistem (LES) eklenmesi. Sıvı haldeki LPG depodan selenoid valfe gelir. Araç 3500d/d hıza ulaştığı zaman kumanda (komutatör) Emülatör vasıtası ile enjektörlerden püskürtülen yakıtı keser. Yakıt selenoid valften konvertere geçer , konverterde ısıtılarak gaz haline getirilir ve karıştırıcıya basıncı düşürülmüş halde gönderilir.

Lambda Ekolojik Sistemin görevi ; araç LPG gazı ile çalışmaya başladığı zaman emilsiyon oranlarında değişimler olacaktır. Bu değişim sonucu da katalitik konverter (katalizör) arıza sinyali verecektir. Lambda Ekolojik Sistemin görevi de katalizörü devre dışı bırakarak arıza sinyali vermesini önler.