Bilindiği gibi tanklar ve diğer zırhlı araçlar savaş meydanlarında aktif bir şekilde yer aldığından beri savaşlar çok daha farklı bir boyutta seyretmeye başlamıştır. 20. yüzyılda yaşanan kanlı savaşlar ve gelişen teknoloji , zırhlı araçların da ciddi bir çıkmazla karşı karşıya kalmasına yol açmıştır. Zırhlı araçların savaşlarda sağladığı birçok üstünlük onları savaş meydanlarında vazgeçilmez kıldıysa da , geliştirilen basit roket ve mayın teknolojileriyle zırhlı araçların birer ceset çukuruna dönmesi, hava araçlarının radar teknolojileriyle zırhlı araçları keklik gibi avlaması nedeniyle birçok askeri tarihçi ve silah tasarımcısı tarafından tanklar 20. yüzyılın kaybedeni olarak ilan edilmiştir.

Gelişen teknolojiyle yüklü miktarda bütçelerle imal edilen tanklar, savaş sahasında bir avantaj olmaktan çıkıp ülkeler ve ordular için kaynak ve asker yutan bir girdap haline gelmiştir. İlk olarak tanksavar silahların etkilerini azaltmak için zırhın kalınlaştırılması yoluna gidilmiş, bu yapılınca da zırhlı araçlara üstünlük katan atiklik ve vuruş gücü, hız gibi özelliklerin zayıfladığı görülmüştür. Zayıf zırhlı tankların da çabucak alt edilebilmesi, ordu mühendislerini ve askeri uzmanları bir çıkmaza sokmuştur. Zırhlı araçlara dair bu karamsar ve umutsuz tablo, tank ve zırh uzmanlarını harekete geçirmiş, nihayetinde çeşitli uygulama ve prototipten sonra bugünkü aktif koruma sistemleriyle tanklar yeniden hak ettikleri konuma ulaşmış, savaş meydanlarında düşmanın korkulu rüyası olmaya devam etmiştir.

Aktif koruma sistemi olarak adlandırılan teknolojinin içerisinde elektronik, optik, roket, radar ve uydu teknolojisi gibi birçok karmaşık sistem yer aldığından bu sistemler şu an için oldukça pahalıya mal olmaktadırlar.

Aktif Koruma Sistemlerinin Geçmişi

Aktif koruma sistemiyle kastedilen, daha çok saldırıların yanıltma ya da henüz zırhlı araca ulaşmamışken havada bertaraf edilmesi kast edilmektedir. Dolayısıyla bu sistemler daha çok akıllı teknolojiler temelinde ele alınmaktadır.

Aktif koruma sistemlerine teorik olarak 20. yüzyılın başlarında rastlansa da pratik uygulamalar olarak bu sistemlerin ilk örneklerine 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren rastlamaktayız. Henüz test aşamasında olan birçok aktif koruma sistemi ilk kez esaslı ve etkili olarak Rus-Çeçen savaşında Rus tanklarının Çeçen direnişçiler karşısında kolay hedef olup Rus kuvvetlerin yoğun kayıp vermesiyle tanklara entegre edilmiş ve başarılı sonuçlar alınmış. Ümit vaat eden bu ilk uygulamadan sonra aktif koruma sistemleri savaş sahasında köşeye sıkışıp demode olma tehlikesiyle baş başa kalan tanklar için ufukta umut dolu güzel günlerin habercisi olmuştur.

Aktif Koruma Sistemleri Nedir?

Geçmişten günümüze zırhlı araçlar geliştirilen karşı darbeleyici teknolojilerle birlikte sürekli bir yenilenme ve geliştirilme prosesi içinde olmuştur. İlk önceleri kullanılan klasik zırhlar yani pasif zırhlar günümüzde de etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Pasif zırh teknolojisinde ilk önceleri metal ve güçlendirilmiş metal kaplamalar kullanılarak koruma sağlanırken, zamanla daha da tehditkar ve ölümcül hale gelen roket-füzeler karşısında çeşitli maddeler kullanılarak roket ve füzelere karşı çok daha dayanıklı kompozit zırhlar geliştirilmiştir. Pasif zırh teknolojisinde bor, fayans, karbür gibi maddelerin kullanıldığı zırhlar hala tankların gözde zırhı olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Amerikan ve Rus tanklarında kullanılan Reaktif zırh teknolojisi de roketler karşısında büyük bir başarı gösterse de roket teknolojilerinin daha sofistike ve yanıltmalı bir hal almasıyla istikrarlı bir yer edinememiştir.

Bütün bu pasif zırh teknolojilerinin tüm gelişmişliklerine rağmen en etkili korumayı sağlayamaması ve gelişen akıllı (sibernitik) elektronik teknolojisinin sunduğu imkanlara da birleşince ortaya Aktif koruma sistemleri çıkmıştır. Zırh teknolojisinde henüz emekleme aşamasında olan bu sistemler geleceğin zırh teknolojisi olmaya ve zırhlı araçları çok daha güvenilir savaş unsurları kılmaya adaydır.

Aktif Koruma Sistemleri Nasıl Çalışır?

Zırhlı araçlara karşı gelecek tehlikenin saptırma yoluyla bertarafı ya da henüz araca ulaşmamışken havada imhası mantığına dayanan aktif koruma sistemleri, tehlikede aksiyoner müdahaleyi akıllı teknolojik sistemlerle sağlama mantığına göre çalışır.

Bu sistemde tehlike iki şekilde ortadan kaldırılır:

Soft kill

Burada araca yönelen tehlikeler çeşitli saptırma ve karıştırma yöntemleri kullanılarak ortadan kaldırılır. Günümüzde bunun en yaygın kullanımı radar sistemlerinin karıştırılması, ısı güdümlü füzeler için aracın etrafına ısı yayan yanan plastik parçalar savrulması ve böylelikle tehlikenin başka boş-karavana hedeflere yönlendirilmesi, son olarak en son sistem olan lazer güdümlü sistemler için bu ışınları engelleyen sis bulutlarının oluşturulması ilk elden ifade edilebilir. Günümüzdeki bir çok gelişmiş tankta ve modernize edilmiş versiyonlarında bu sistemler mevcuttur.

Hard kill

Makalemizin bel kemiğini oluşturan 21. yüzyıla damgasını vuran ve zırhlı araçlarda devrim olarak ifade edilen koruma sistemi asıl olarak bu konsepte dayalı olarak çalışmaktadır. Bu konseptte zırhlı araca yönelen roket veya füze gibi tehlikeler aktif koruma sistemlerindeki gelişmiş radar sistemleriyle araca belli bir mesafe yaklaştığında koruma sisteminde yer alan launcherler tarafından imha edilirler.

Aktif koruma sistemlerinin en başarılı uygulaması : Tankların koruyucu meleği ‘’ Trophy ‘’

Trophy aktif koruma sistemi bugün dünya ordularında kullanılan en gelişmiş ve başarılı zırh koruma ve saldırı bertaraf sistemidir. İsrailli tank ve zırh mühendisleri tarafından geliştirilen bu sistem hem ağır hem de hafif zırhlı araçlarda yaklaşmakta olan füze veya roketleri etkisiz hale getirmek için üretilmiştir. Bu sistem Rafael ve Elta firmasının ortak çalışmaları sonucu üretilmiştir. Sistemin tasarımcıları, zırhlı araçların korunmasında tasarımlarının bir devrim yaratacağını iddia etmektedirler.

Çok geniş yelpazede araçlar için koruma sağlamak üzere tasarlanan bu sistem aslında, İsrail yapımı Merkava ana muharebe tankını tamamlamak üzere üretilmiştir. Tasarımında F/G band ateş kontrol sistemi bulunan düzeneğin araç üzerinde 4 adet düz çelik panel anteni bulunur. Bu antenler 360 derecelik bir açı ile aracın etrafını izlemektedir. Herhangi bir silah ateşlendiğinde, dahili bilgisayar gelmekte olan silahın yaklaşma açısını bulur. Yaklaşan tehlike tamamıyla tanımlandığında bilgisayar tahmini süreyi ve etkisiz bırakmak için gerekli açıyı hesaplar. Aracın iki tarafında dönüşümlü çalışan fırlatıcılar bulunmaktadır. Bu fırlatıcılar içerisinde çok küçük saçmalar bulunan dağıtıcıları fırlatır. Bu sistem araç çevresinde bulunan ve aracı kendisine siper eden piyade birlikleri için çok az tehlike yaratacak şekilde tasarlanmıştır.

Bu sistem her türlü tanksavar silahı ve omuzdan atılan RPG türü roket iticili el bombalarına karşı kullanılabilir. Trophy araç hareket halinde iken de kullanılabilir. Yeni türlerinde çok amaçlı dağıtıcılarla doldurulabilmektedir.

Trophy’nin ana amacı, özellikle güçlü tanksavar silahları saldırılarında hafif zırhlara sahip ZPT araçlarını korumaktır. Trophy ile donatılmış bir Stryker aracında HEAT mermilerine karşı ağır çıta (kafes) zırh kullanılmasına gerek kalmamaktadır. Bu sayede araç C-130 Hercules model nakliye uçağı ile istenilen çatışma bölgesine gönderilebilir. Çıta veya kafes zırhlar, araçlar nakliye edilmeden önce sökülmekte, varış noktasında tekrar takılmaktaydı. Bu işlem kimi zaman 100 saate yakın zaman alıyor bu da aracın kullanımını geciktiriyordu. Bu sistem sayesinde özellikle kentsel çatışmalar esnasında aracın korunması artmaktadır.

Sistem sunduğu bütün yararlarının yanında zırhlı araçları her türlü tehlikeden kurtaracak tam bir korumayı vaat etmez. Bu sistem, tankların ölümcül düşmanı olan kara mayınlarına, tank topu veya tanksavar tüfeği ile ateşlenen mermilere ve topçu bombardımanına karşı herhangi bir koruma sağlayamamaktadır.

İsrail Ordusunda son yıllarda kullanılan ve medyada sıkça adı geçen 'Demir Kubbe Hava Savunma Sistemi ' gibi bu sistem de aktif savaş sahasında hayret uyandıran manzaralar doğurmaktadır. Sanal medyada yayınlanan videolarda İsrail tanklarına hedef alınan füzelerin-roketlerin tanka beş altı metre mesafede havada imha edilerek bertaraf edilmesi, sistemin gelişmişliği hakkında hayret verici gelişmelerin müjdesi gibidir.