Niçin bazı göz renkleri çok nadir görülüyor? Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki göz rengi ebeveynlerden çocuklara kalıtılan çoklu gen etkileşimleri sonucunda ortaya çıkan karmaşık bir özelliktir. Bazı göz renkleri oldukça nadir görülmektedir; çünkü çok az insan nadir bulunan göz rengi genlerini taşımaktadır. İkinci bir etken ise nadir bulunan göz rengi genlerinin resesif olarak kalıtılmasıdır. Yani bu durum sözü edilen genlerin diğer dominant genler tarafından baskılandığı anlamına gelmektedir. Ancak, bir insanın göz renginden sorumlu gen setleri henüz tam anlamıyla bilinmemektedir. Bu konudaki araştırmalar ise hala devam etmektedir.

İris, gözümüze rengini veren bir göz kısmıdır. Göz rengi ise irisin pigmentasyonu ve iriste ışığın yansıması olmak üzere iki faktöre bağlı olarak oluşmaktadır. Ayrıca iris, melanin adı verilen kahverengi pigment ve lipokrom adı verilen sarımtırak bir pigment olmak üzere iki farklı pigment içermektedir. Buna göre, eğer iris hücrelerinde melanin pigmenti daha fazla konsantrasyondaysa koyu renkli göz renkleri ortaya çıkmaktadır.  Nadir görülen göz renklerinin nasıl meydana geldiği hakkındaki tartışmalar ise hala sonuçlanmamıştır. Peki, dünyada en nadir görülen göz renkleri nelerdir? Bu göz renkleri yeşil, amber, mor, kırmızı ve siyah olarak sıralayabiliriz.

Yeşil göz rengi: Yeşil göz rengi, dünyada birçok kişi tarafından beğenilen nadir bulunan göz renklerindendir. Sadece çok az insan yeşil gözlü olarak doğmaktadır. Yeşil göz en çok Kuzey ve Orta Avrupa’da yaygındır.  Yeşil gözlü bireylerin irisleri çok az miktarda melanin içermektedir. Ayrıca, bahsedilen kişilerin irisleri orta ölçüde lipokrom içermektedir. İriste melanin pigmentinin çok az olması göze açık ve mavimsi renk vermektedir. Lipokromdan kaynaklı mavimsi ve sarımsı renk, yeşil göz renginin ortaya çıkmasını sağlayan ana etkenler arasındadır. Gözdeki yeşil rengin yoğunluğu, irise gelen ışığın saçılmasına bağlı olarak az da olsa değişebilmektedir. Bu durum bazı insanların göz renginin niçin farklı ışık koşullarında farklı gözüktüğünü açıklaması açısından oldukça önemlidir. Sözü edilen olay ‘Rayleigh Saçılması’ olarak adlandırılmaktadır. Ancak, şu da bilinmelidir ki, insan gözü asla mavi ya da yeşil pigment taşımamaktadır.

Amber (Kehribar) göz rengi: Amber gözler; aynı kurtların gözlerinde olduğu gibi altınımsı veya bakır tonlarında güçlü bir sarımsı renk içerdikleri için kurt göz olarak da adlandırılmaktadır. Kurtlar dışında daha birçok hayvanda amber göz rengi bulunmaktadır.  Bu renge sahip gözlerin iris hücrelerinde çok düşük derecede melanin ve oldukça yüksek konsantrasyonda lipokrom depolanmıştır. Gerçekten amber renge sahip gözler ise oldukça nadir görülmektedir. O kadar nadirdir ki, insanların hayatları boyunca bu göz rengine sahip bir insan görmeleri ancak bir kez olabilmektedir. Amber göz rengi yeşil göz rengi kadar nadir olmasına karşın, çoğu durumda ondan daha çok nadir olmaktadır.

Mor veya kırmızı göz rengi: Buraya kadar incelediğimiz göz renkleri iristen kaynaklı renklenmeler olmakla birlikte, iristen başka göz parçalarının da göz rengini oluşturabileceğinin belirtilmesi gerekmektedir. Bu durum mor ve kırmızı göz renginin niçin dünyadaki en nadir göz renkleri olduğunu tartışmasız bir şekilde açıklamaya yetmektedir.

• Mor göz rengi: Mor göz rengi, sadece bazı insanlarda albinizm neticesinde ortaya çıkabilen bir renktir. Albinizm, hücrelerde renk pigmentinin eksikliği şeklinde kolayca açıklanabilmektedir. Mor göz iris hücrelerindeki melanin eksikliği nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Sözü edilen renk, kan damarlarının arka kısmından retinanın arka kısmına doğru yansıtılan ışık sonucu oluşmaktadır. Kan damarlarından yansıtılan kırmızı renk ve melanin eksikliğinden kaynaklı mavimsi rengin karışımı göze mor bir görünüm kazandırmaktadır. Dünya populasyonunun yanlızca % 1 gibi çok az bir kesimi mor gözlerle doğmaktadır.

Peki, bazı fotoğraflarda insanların göz renginin niçin kırmızı göründüğünü düşündünüz mü? Aslında mekanizması yukarıda anlatılanla oldukça benzerdir. Bu olayda da fotoğraf makinesinden gelen ışın kan damarlarından yansımakta ve bunun sonucunda gözler kırmızı renk almaktadır.

• Kırmızı veya pembe göz rengi: Kırmızı ve pembe göz rengi de yine albinizmden kaynaklı renklerdir. Vücutta ve gözlerdeki melanin eksikliği aynı şekilde gözün bu renklerde görünmesine neden olmaktadır. Ancak, kırmızı göz rengi daha çok iristen kan sızıntısı olmasından kaynaklanmaktadır. Bu tarzda kan sızıntıları da normal şartlarda nadirdir.

Siyah göz rengi: Siyah göz rengi iriste çok yüksek oranda melanin depolanmasından kaynaklanmakta ve melaninin aşırı renk vermesi nedeniyle de gözler siyah görünmektedir. Bazı insanlar gerçek siyah göz renginin gerçekte olmadığını ve aşırı melanin birikmesi sonucu oluşan koyu kahverengi rengin siyah gibi göründüğünü belirtmektedir.

Peki, en nadir göz rengi hangisidir?

En nadir göz renklerini sıralayabilmek adına, ne yazık ki dünyada bir fikir birliği bulunmamaktadır. Yeşil ve amber göz rengine sahip insanlar oldukça nadir bulunmaktadır. En nadir göz rengi olgusu ise, coğrafyadan coğrafyaya farklılık göstermektedir. Bir coğrafi lokasyonda yeşil renk amber renkten daha nadir iken başka bir lokasyonda tem tersi bir durum görülebilmektedir.

Ancak, genelde birçok kişi için dünyadaki en nadir göz rengi yeşil olurken bir başka çoğunluk için ise en nadir renk amberdir. Bu nedenle de yeşil ve amber göz rengi dünyada en nadir bulunan göz renkleridir şeklinde bir genelleme yapmak en doğru yaklaşım olacaktır. Peki, sizin göz renginiz hangisi?