Yurdumuzun Karadeniz kıyıları boyunca Gürcistan sınırından Sakarya Ovası'nın doğusuna kadar olan yerleri kaplar. Bölgenin güney sınırı Kuzey Anadolu Dağları'nın güney eteklerinden geçer. Türkiye topraklarının yaklaşık olarak %18'ini kaplar. Yüzölçümü bakımından üçüncü sıradadır.

Yerşekilleri

Bölge yerşekilleri bakımından dağlık bir görünüm arzeder. Bölgedeki dağlar denize paralel olarak uzanan kıvrım dağlarıdır. Kuzey Anadolu Dağları olarak adlandırılır. Dağların yükseltisi en çok Doğu Karadeniz'de, en az ise Orta Karadeniz'dedir. Yerşekillerinin en az engebeli olduğu bölüm Orta Karadeniz'dir.

Bölgede, dağların kıyıya paralel uzanmasının sonuçları:

-    Karadeniz iklimi sadece kıyı şeridinde görülürken, iç kesimlerde karasal iklimin etkili olmasına neden olmuştur.

-    Kıyıda yağış miktarının fazla olmasına neden olmuştur.

-    Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım zorlukları ortaya çıkmış, bu zorluklar geçitler aracılığı ile aşılmaya çalışılmıştır. Batı Karadeniz'de Ecevit, Doğu Karadeniz'de Kalkan-lı (Zigana) ve Kop en önemli geçitlerdir. Karadeniz kıyılarındaki limanların yeterince gelişememesi iç kesimlere bağlantılarının zor olması ile ilgilidir.

-    Dağların doğrultusu kıyı kentlerinin ticari ve ekonomik bakımdan gelişmesini yavaşlatmıştır.

-    Nüfusun daha çok kıyıda toplanmasına, dağınık yerleşmesine ve balıkçılığa yönelmesine neden olmuştur.

-    Kıyıda doğal limanların az olması ve falezlerin fazla olmasına yol açmıştır. Kıyılarda delta ovaları dışında geniş düzlüklere pek rastlanmaz.

-    Bölge akarsularının havzalarının dar, boylarının kısa olmasına yol açmıştır.

Bölgede yerşekilleri engebelidir. Bu nedenle tarım alanları sınırlıdır. Yerşekillerinin engebeli olması tarımda makineleşmeyi sınırlandırmaktadır. Bu nedenle tarımda insan ve hayvan gücüne duyulan ihtiyaç ortadan kalkmamaktadır. Özellikle Doğu Karadeniz Bölümü'nde bu durum daha belirgindir.

Karadeniz Bölgesi'nde yağışların ve eğimin fazla olması heyelanların en çok görüldüğü bölge olmasına neden olmuştur. Özellikle Doğu ve Batı Karadeniz'de heyelan fazladır. Doğu Karadeniz Bölümün'deki Sera ve Tortum gölleri ve Bolu'daki Yedigöller heyelan set gölleridir.

Akarsu ve Göller

Kaynağını dağların denize bakan yamaçlarından alan akarsular bol yağış nedeniyle oldukça fazladırlar. Ancak küçük dereler halinde akarlar. Bölgenin büyük akarsuları Çoruh, Yeşilırmak, Kızılırmak, Bartın ve Filyos ile bir bölümü bölgede yer alan Sakarya'dır. Akarsuların rejimleri düzensizdir.

Bölgenin en önemli gölleri, heyelan set gölü olan Tortum Gölü, Sera Gölü, Bolu'daki Yedigöller ve Abant Gölü ile Uzungöl'dür.

İklim ve Bitki Örtüsü

Dağların denize bakan yamaçlarının alçak kesimlerinde Karadeniz iklimi etkilidir. Karadeniz ikliminde yazlar serin (23-24°C), kışlar ılık (5-7 °C) ve her mevsim yağışlıdır. Türkiye'de bulutluluğun, nemliliğin ve yağışın en çok olduğu bölgedir. Sıcaklık farkının, güneşli gün sayısının, güneş enerjisinden yararlanmanın en az olduğu bölgedir. En çok yağış sonbaharda, en az yağış ise ilkbahardadır. Kıyı kesiminde bitki örtüsü ormandır. Her mevsimin yağışlı olması orman yetişmesini kolaylaştırır, orman yangınlarını en aza indirir. Orman alanı bakımından birinci bölge Karadeniz'dir.

İç kesimlerde ise karasal iklim görülür. Yetiştirilen tarım ürünleri değişir. Doğal bitki örtüsü farklılaşır. Alçak kesimlerde bozkır, yüksek yerlerde ise genelde dağ çayırları ve az olarak da ağaç toplulukları görülmektedir.

Nüfus ve Yerleşme

2000 Nüfus sayımına göre, bölgenin nüfusu 8, 4 milyondur. Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır. Nüfus artışı en az olan bölgedir.

Nüfus daha çok kıyıda toplanmıştır. Özellikle Doğu Karadeniz kıyılarında nüfus yoğunluğu çok fazladır. Orta ve Batı Karadeniz'de ise hem kıyılarda hem de iç kesimlerdeki ovalarda nüfus yoğundur.

Bölgede kentleşme oranı, Türkiye ortalamasının altındadır. Halkın büyük çoğunluğu kırsal kesimde yaşar ve tarımla uğraşır. Tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır. Bölgede tarım alanlarının sınırlı olması, ulaşım ve ticaretin yeterince gelişememesi, sanayinin gelişmemiş olması, bölgenin, dışarıya göç vermesine neden olmuştur. Bu yüzden bölgenin nüfus artış oranı Türkiye ortalamasının altındadır.

Bölgede yerşekillerinin engebeli, yağışın bol olması nedeniyle özellikle kıyı kesimde dağınık yerleşme görülür. Binalarda yapı malzemesi olarak kırsal kesimde ahşap malzeme kullanımı yaygındır. İç kesimlerde toplu yerleşme görülür. Türkiye genelinde en fazla kırsal nüfusa sahip bölgedir. En önemli şehir merkezleri kıyı şeridindedir. Bunlar: Samsun, Trabzon, Zonguldak, Giresun ve Rize'dir.

Tarım ve Hayvancılık

Bölgenin engebeli ve dağlık olması tarım alanlarının küçük ve parçalı olmasına yol açmıştır. Bu durum özellikle Doğu Karadeniz Bölümü'nde belirgindir. Tarımda makine kullanımı sınırlıdır. Kıyıda yaz mevsiminin yağışlı ve bulutlu olması buğday, pamuk gibi ürünlerin yetiştirilmesini engeller. Yine bulutluluğun çok olması sebze, üzüm, şekerpancarı gibi ürünlerin yetiştirilmesini sınırlandırır. Yaz yağışı mısır üretimini artırır. Özellikle Rize çevresinin bol yağışlı olması, bulutluluğun çok olması çay üretimi için elverişli ortam oluşturur. Her mevsimin yağışlı olduğu kıyı kesimlerinde tarımda nadas uygulamasına ihtiyaç yoktur. Karadeniz Bölgesi'nin kıyı kesimlerinde yazlar serin, kışlar ılık, her mevsim yağışlıdır. Bu durum ülkemizde sadece Karadeniz kıyıları için geçerlidir. Bu nedenle Türkiye'deki çay üretiminin tamamı bu bölgede yapılır. Fındığın da büyük bir bölümü bu bölgede üretilir (%83). Yine yazların yağışlı olması buğday üretiminin yerini mısırın almasına yol açmıştır. Bu ürünlerden başka bölgenin kıyı kesiminde tütün ve soya fasulyesi de üretilir.

Bölgenin iç kesimlerinde karasal iklim görülür. Bu nedenle buğday, şekerpancarı, ayçiçeği ve Amasya çevresinde elma üretilir. Tosya-Boyabat çevresindeki akarsu boylarında pirinç tarımı yapılır.

Bölgede yetiştirilen başlıca tarım ürünleri şunlardır:

Fındık : Trabzon, Giresun ve Ordu başlıca üretim alanlarıdır. Ayrıca Samsun, Bolu ve Zonguldak kıyılarında da üretilir. Türkiye toplam fındık üretiminin % 83'ü bu bölgeden karşılanır.

Çay : Giresun'dan Gürcistan'a kadar olan kıyı şeridinde yetiştirilir. Rize çevresinde yoğunlaşmıştır. Ülkemizdeki üretimin tamamı bu bölgeden karşılanır.

Tütün : Daha çok Orta Karadeniz Bölümü'nde yetiştirilir. Ayrıca Batı Karadeniz'de ve Düzce civarında üretimi yapılır. Ülkemizdeki toplam tütün üretiminin % 15'i bu bölgeden karşılanır.

Mısır: Bütün kıyı boyunca yetiştirilir. Son yıllarda Akdeniz Bölgesi, üretimde Karadeniz Bölgesi'ni geçmiştir.

Pirinç : Kastamonu, Samsun ve Amasya çevresindeki akarsu boylarında üretilir.

Bölge'nin iç kesimlerinde özellikle, Orta Karadeniz'de şekerpancarı, Kastamonu çevresinde kenevir yetiştirilmektedir. Buğday ise iç bölgelerde yetiştirilir. (Gümüşhane, Bayburt)

Bölgede nemliliğin fazla olması, yaz mevsiminin yağışlı geçmesi ve gür otlakların bulunması büyükbaş hayvancılık için elverişli ortam oluşturmuştur. Bu nedenle büyükbaş hayvancılık daha yaygındır, iç kesimlerde koyun yetiştiriciliği fazladır. Ayrıca Doğu Karadeniz Bölümü'nde arıcılık yaygındır.

Türkiye'de balıkçılığın en yoğun olarak yapıldığı bölgedir. Türkiye balık üretiminin yaklaşık % 73'ü Karadeniz'den karşılanır. Son yıllarda aşırı avlanma ve denizin kirletilmesinden dolayı balık üretiminde azalma olmuştur. Karadeniz'de 200 metre derinlikten sonra kükürtlü hidrojen gazı olduğundan canlı yaşamaz.

Yeraltı Zenginlikleri ve Endüstri

Bölgede; Ereğli-Zonguldak havzasında taşkömürü, Artvin, Murgul ve Kastamonu Küre'de bakır, Merzifon ve Havza çevresinde linyit çıkarılır. Batı Karadeniz'de taşkömürüne bağlı olarak Ereğli ve Karabük'te Demir-çelik fabrikaları vardır.

Zonguldak Çaycuma'da selüloz, Giresun Aksu'da Seka kağıt fabrikaları, Çatalağzı'nda termik santral, Rize'de çay işletmeleri vardır. Murgul'da çıkarılan bakır Murgul'da, Kastamonu Küre'de çıkarılan bakır, Samsun bakır işletmelerinde işlenir. Çorum, Turhal ve Çarşamba'da şeker fabrikaları bulunur. Batı Karadeniz'de, ormancılık önemli bir gelir kaynağıdır.

Karadeniz Bölgesi'nin turizm potansiyellerini, tabii güzellikler, yaylacılık faaliyetleri, Bolu'daki Abant ve Yedigöller, Kartalkaya kış turizm merkezi, Bolu, Düzce, Trabzon, Amasra, Cide, Sinop, Safranbolu'da yer alan tarihi eserler oluşturmaktadır.

Bölgenin Bölümleri

A) Doğu Karadeniz Bölümü

Bölüm Gürcistan sınırından Ordu'nun doğusuna kadar uzanır. Yerşekillerini Doğu Karadeniz dağları oluşturur. Dağlar iki sıra halindedir. Kıyıda Rize ve Zigana dağları, iç kesimlerde ise Çimen, Mescit ve Kop dağları yeralır. Bu dağları birbirinden Çoruh Vadisi ayırır. Yükseltisi en fazla olan bölümdür.

Doğu Karadeniz Bölümü'nün kıyı şeridinde ılıman okyanus iklimi iç kesimlerinde ise karasal iklim görülür. Türkiye'de yağışın, nemliliğin, bulutluluğun en çok olduğu bölümdür. Sıcaklık farkının, güneşli gün sayısının, güneş enerjisinden yararlanmanın en az olduğu bölümdür. Bütün bu nedenlerden dolayı çay sadece bu bölümde yetiştirilir. Ayrıca bu bölümde fındık, mısır, tütün, fasulye ve patates yetiştirilir. Rize çevresinde kışların ılık geçmesi nedeniyle az miktarda turunçgil tarımı da yapılmaktadır.

Bölüm ekonomisinde balıkçılığın önemli yeri bulunmaktadır. Nüfus yoğunluğu kıyıda fazla, iç kesimlerde azdır. Bölümden aşırı göç olması nedeniyle nüfusta azalma vardır. Bölümün nüfusu en fazla olan ili Trabzon'dur. Trabzon liman şehri ve ticaret merkezi olduğundan daha fazla gelişmiştir. Kıyı kesiminde yerşekillerinin engebeli ve yağışın çok olması nedeniyle dağınık yerleşme vardır. İç kesimlerde ise toplu yerleşme görülür.

Tarıma elverişli toprakların azlığı, sanayinin gelişmemesi nedeniyle kırsal nüfus fazladır. Tarımsal nüfus yoğunluğu en fazla olan bölümdür. Bölüm Türkiye'de en çok göç veren yerlerdendir. Bölümdeki önemli sanayi kuruluşları olarak Rize'de çay işletmeleri, Giresun Aksu'da kağıt fabrikası ve Artvin Murgul'da bakır işletmeleri vardır. Karadeniz Bölgesi'nde yerşekilleri etkisiyle kıyı ile iç kesimler arasında iklim, bitki örtüsü ve ekonomik etkinlikler bakımından en büyük farklılıklar Doğu Karadeniz'de görülür.

B) Orta Karadeniz Bölümü

Ordu'nun doğusundan Bafra Ovası'nın batısına kadar uzanır. Bölge içerisinde yükseltisi en az, yerşekilleri en sade olan bölümdür. Yerşekillerinin diğer bölümlere göre sade olması; kıyı ile iç kesimler arasındaki iklim farklılığının az, tarım alanlarının daha geniş, ulaşımın daha kolay olmasına, yağışların daha az olmasına, deniz etkisinin daha geniş alanlarda görülmesine yol açmıştır.

Bölümde Canik Dağları yer alır. Kıyıda Çarşamba, Bafra delta ovaları, iç kesimlerde ise Erbaa, Suluova, Turhal, Zile, Merzifon ovaları bulunur. Kıyı kesiminde Ordu'da fındık, Samsun'da tütün, pirinç, ayçiçeği, soya fasulyesi üretilir. İç kesimlerde ise, buğday, şekerpancarı, tütün, pirinç, elma ve sebze üretilir.

Samsun'da sigara fabrikası ve bakır işleme tesisleri, Turhal, Çorum ve Çarşamba'da şeker fabrikaları, Çorum ve Tokat'ta sigara fabrikası vardır. Ordu'da fındık işletmeleri ve kereste fabrikaları vardır.

C) Batı Karadeniz Bölümü

Bafra Ovası'nın batısından Sakarya Ovası'nın doğusuna kadar uzanır. Bölümün yerşekilleri genelde dağlıktır. Kıyıda Küre, biraz daha içerde İlgaz, en içte ise Köroğlu Dağları yer alır.

Yağış miktarı Orta Karadeniz'den fazla, Doğu Karadeniz'den azdır. İç kesimlerde kuraklık vardır. Kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Batı Karadeniz'in daha soğuk olması Balkanlar'dan gelen soğuk hava kütlelerine açık olmasıyla ilgilidir. Bölümde, mısır, fındık, buğday ve pirinç üretilir. Tosya ve Boyabat'ta pirinç üretimi önemlidir. Kastamonu'da kenevir, Düzce'de tütün üretilir.

Bolu çevresinde kümes hayvancılığı çok gelişmiştir. Karadeniz'de sanayisi en gelişmiş bölümdür. Kastamonu'da şeker fabrikası vardır. Ereğli ve Karabük'te demir-çelik fabrikası vardır. Zonguldak'ta taşkömürü, Küre'de bakır çıkarılır. Çaycuma'da ve Taşköprü'de kağıt fabrikası vardır. Ormancılıkda önemli bir gelir kaynağıdır.