Tanzimat dönemi yazar ve şairlerinden olan Ekrem, 1847 yılında İstanbul’da doğdu. Dönemin tanınmış isimlerinden olan Recai Efendi'’nin oğlu olan Ekrem; ilk tahsilini Farsça ve Arapça olarak babasından aldı.  Daha sonra Beyazid Rüştiyesini bitiren Ekrem, buradaki tahsilini hastalığı yüzünden tamamlayamadan bırakmak zorunda kaldı. Memurluk, öğretmenlik ve devletin çeşitli kademelerinde Danıştay ve Başbakanlık yaptı.

1908 yılında kısa bir dönem olarak Evkaf ve Maarif Müdürlüklerine atanan Ekrem, o dönemlerde de senato üyeliğine atandı. Senato üyeliğinde vefat edene kadar, çalışmaya devam etti.  Çalışma hayatı boyunca yazmakta vazgeçmeyen Ekrem, edebiyat alanında insanlara yaptığı şiirler ile değişik duygu ve güzellikler uyandırmaktan başka amacı olmamasının yanında, şiirlerinde siyaset ve toplumsal olaylardan bahsetmemektedir. Ekrem bu özelliği ile de Tanzimat dönem şairlerinden de ayrılmaktadır.  Edebi hayata şiir ile adım atan Ekrem, Namık Kemal’'in etkisi ile batı edebiyatına yönlenmiş ve Tasvir-i Efkar gazetesinde yazmaya başladı. Bu dönemde roman, şiir, tiyatro ve tenkit alanlarında eserler vermeye başlayan Ekrem, ikinci grup Tanzimat edebiyatçısı olmasının verdiği etki ile "Sanat İçin Sanat" anlayışına bağlı kalarak kopmamıştır.  Ekrem, halk dili ile şiir yazılmasına karşı çıkarak şiirlerinde ağır bir edebi dil kullanmıştır.

Ekrem, uslüpçu bir şairdir ve ona göre üç çeşit uslüp bulunmaktadır. Bunlar,

1. Sade ( yalın, süssüz)

2. Müzeyyen

3. Ali ( çok sanatlı)

Ekrem, sanat eserlerinde daha çok müzeyyen ve ali uslübunu kullanmayı tercih etmiştir. Mahmut Ekrem'in, üç oğlundan biri olan Nejat Ekrem’i kaybetmesi, şiirlerinde daha çok gözyaşı ve ağlamaklı duyguları işlemesine neden olmuştur.

Günümüzde, roman ve hikaye alanında başarılı bir eser olarak okutulan "Araba Sevdası" ile roman lügatına realizmi uygulamıştır. Araba Sevdası, sosyal bir konuyu ele almaştır. Dönemin İstanbul sosyetesini tenkit ederek romanına yansıtmıştır.

Ekrem, Şiir, Tenkit, Tercüme, Hikaye, Roman, Hatıra ve Tiyatro alanında birçok eser bırakmıştır.

Recaizade Mahmut Ekrem'in, en tanınmış eserleri… şöyledir:

Romanları: Araba Sevdası, Atala

Piyesleri: Vuslat Yahut Süreksiz Sevinç, Çok Bilen Çok Yanılır, Afife Anjelik

Şiirleri: Yadigar-ı Şebab, Zemzeme, Pejmürde, Nİjad Ekrem, Nağme-i Seher

Hikayeleri: Muhsin Bey, Şemsa