Tarihin eski dönemlerinden günümüze değin 'ikizler' , özellikle de 'tek yumurta ikizleri' insanların ilgisini çekmiştir. Bilim adamlarını da, insanın şekillenmesinde ve her türlü özelliğinin oluşmasında genlerinin mi, yoksa yetiştiği çevrenin mi daha çok etkili olduğu konusunda araştırmaya teşvik etmiştir.

Peki tek yumurta ikizleri nasıl oluşur?

Normal bir döllenme olayındaki gibi bir yumurta hücresi ve bir sperm hücresinin döllenmesi sonucu "zigot" adlı hücre meydana gelir. Bu döllenmeyi takiben, ilk 72 saatten 8 gün sonrasına kadar değişebilen süre zarfında, zigotun ikiye bölünmesi sonucu aynı genetik yapıya sahip iki hücre oluşur. Bu hücreler ayrı birer embriyo olarak gelişimlerini sürdürürler ve tek yumurta ikizi olarak doğarlar.

Döllenme sonrasında zigot hızlı mitoz bölünmeler geçirerek sayısını artırır; 2, 4, 8, 16, ... şeklindedir. Oluşan hücre sayısına göre bu evreler değişik adlar alır; morula, blastrula, gastrula gibi. Aynı zamanda bölünmeler sırasında plasenta, amniyon kesesi gibi yapıların da temeli atılır. Bu sebeple bölünmenin gerçekleştiği saat veya güne göre, oluşan plasenta ve amniyon kesesi bir veya iki tane olabilir. Ancak sonuç olarak oluşan iki embriyo aynı ana hücreden; zigottan köken aldıklarından genetik olarak aynıdırlar. Bu yüzden çok çok nadir istisnalar dışında tek yumurta ikizlerinin cinsiyetleri ve kan grupları aynıdır.

Tek yumurta ikizi olan iki birey tamamen aynı özelliklere mi sahiptir?

Bugün bilmekteyiz ki sahip olduğumuz özellikler, genlerimiz ve yetişme koşullarımızın ortak ürünüdür. Genotipimizin (yani DNA adlı genetik molekülümüzde şifrelenmiş tüm özelliklerimizin), fenotipimize (yani görünen veya tetkiklerle görünür hale gelebilen dış özelliklerimiz) yansıması ve fenotipimizin şekillenmesi çevre etkisiyle olmaktadır.

Nitekim görünüş olarak aynı olduğu düşünülen tek yumurta ikizlerinde de farklı fiziksel özellikler vardır. Bunun temelinde, anne karnındaki süreç de dahil olmak üzere bir takım etkenlerin, ikizlerin farklı şekillenmesine yol açması yatmaktadır. Örneğin anne karnında farklı oranda beslenme sonucu farklı kiloda doğma, ileriki dönemlerde farklı beslenme alışkanlıkları, spor yapma, güneşe maruz kalma gibi etkenlerin farklılığı sonucu kilo, boy, ten rengi farklılık gösterebilir. Yine parmak izi merak edilen bir konudur. Tek yumurta ikizlerinin parmak izleri %95 oranında benzerdir. Ancak yine anne karnındaki pozisyon farklılığı ve diğer değişik koşullar sebebiyle ayırt edilebilir bir farklılık taşır.

Sadece fiziksel olarak değil, kişilik ve davranış tutumlarında da farklılıklar olabilir. Toplumdaki standart normlara, kültürel değerlere herkes aynı tepkiyi verip aynı davranış modelini sergilemez. Aynı durum tek yumurta ikizleri için de geçerlidir. Bu durum kişinin dış dünyayı algılayış ve içselleştime biçimindeki farklılığa dayanmaktadır.

Tek yumurta ikizleri bu kadar farklı olabiliyorken, benzer özellikleri yok mudur?

Tek yumurta ikizlerinin farklı ortamlarda yetiştiklerinde bile birçok konudaki tercihlerinin, alışkanlıklarının, sevdikleri ve nefret ettikleri şeylerin aynı veya benzer olduğu görülmüş. Çift yumurta ikizleri ve ikiz olmayan diğer kardeşlerin ise aynı ortamda yetişmelerine rağmen karakterleri çok farklı olabilmektedir.  Bu yüzden tek yumurta ikizlerinin kişiliklerindeki benzer özellikleri saptamak amacıyla çeşitli bilim adamları ayrı ortamlarda yetişen tek yumurta ikizlerini gözlemleme imkanı bulmuş ve bu konuda gen ve çevre etkisinin rolünü anlamaya çalışmıştır.  Bir şekilde küçüklüklerinde ayrılarak yetişmiş tek yumurta ikizi örneklerinde benzer fobiler olduğu, hobilerinin ve marka seçimlerinin benzer veya aynı olduğu, dışadönük veya çekingen olma gibi özelliklerin aynı olduğu gözlenmiş. Ayrıca yine genetiğin rolünü yansıtan bir durum olarak aynı yaş dolaylarında aynı hastalığa yakalanma saptanmış.

Psikolojik açıdan bu kadar benzeyen ve aynı ortamda yaşayan tek yumurta ikizlerine ebeveynlerin olumlu ve doğru bir tutumla yaklaşmaları gerekir. Aynı oyuncakları, aynı desen ve renkteki kıyafetleri almaları, ikisinin benzer olmalarını bekleyip kıyaslama yapmaları, bu konuda zorlayıcı bir tutum ve beklenti içinde olmaları durumunda, bu çocuklar bireyselleşme ve sosyalleşme sorunu yaşamaktadır. Özellikle ergenlik döneminden itibaren kişilikler oluşmaya başlayıp farklılıklar ortaya çıkınca kardeşlerden biri içine kapanıp sadece diğer kardeşle iletişim kurmak isteyen bir yapı sergileyebilir. Bunu engellemek için ikisine de özel ve ayrı birer kişilik oldukları hissettirilmelidir. Farklı ilgi alanları ve yalnız başlarına gidecekleri farklı ortam alternatifleri sunulabilir.

Sonuç olarak, tek yumurta ikizleri de bizler gibi tek ve ayrı birer bireydirler. Ancak, kendilerine normale kıyasla bu kadar benzeyen bir kardeşe sahip olma şansına sahip nadir insanlardır!