Akbaş; koruyucu, zeki, cesur, Anadolu’ya özgü bir çoban köpeği türüdür. Özellikle sürü korumada çok başarılı bir bekçidir. Sahibine ve ailesine karşı sevgi dolu ve koruyucu olmasına rağmen tehdit olarak gördüğü yabani hayvanlara karşı çok saldırgan olabilmektedir. Sahibi ve ailesi dışındaki, yabancı kişilere de şüphe ile yaklaşmaktadır.

Günümüzde Eskişehir, Sivrihisar, Emirdağ, Kütahya bölgesinde görülmektedir. Önceki yıllarda hak ettiği değeri görememiş ve bu saf ırka pek sahip çıkılmamıştır ama son yıllarda yapılan çalışmalarla saf ırk koruma altına alınmaya çalışılmaktadır.

Özellikleri

Tüyleri düz, uzun ve beyazdır. Kulak üstü, omuz ve sırtında hafif balköpüğü renginde olabilmektedir. Beyaz tüyleri göğsünde ve kuyruğunda daha uzundur. Ağırlığı 40- 64 kg arasında değişir. Boyu 71- 86 cm arsında değişiklik gösterebilir. Zarif ve asil bir görünüme sahiptir. Karnı içe doğru çekiktir. Göğsü geniş ve kaslıdır, ön bacaklar kalın ve kasılıdır. Arka bacaklar ise ön bacaklara göre daha ince ve uzundur. Gözleri badem şeklinde koyu kahve ve bal renginde olabilmektedir. Kulakları hafif sarkıktır.  Sessiz sakin bir yapısı vardır. Zekidir, çabuk öğrenir ve bulunduğu ortama kolaylıkla uyum sağlayabilir. Oldukça atletik bir yapıya sahiptir bu nedenle hızlı ve atiktir. Genellikle açık ve geniş alanda yaşamayı sever. Apartman yaşamı Akbaşlar için çok da uygun değildir.

Kökeni

Bölgeye Oğuz Türkleri tarafından getirildiği düşünülmektedir. Daha önce göçebe yaşam süren Türklerin Anadolu’ya gelirken hayvanlarını da beraberlerinde getirdiği bilinmektedir. Batı ve Orta Anadolu çoban köpeği olarak bilinen Akbaşlar, beyaz renkli hayvanlara (koyun, keçi) bekçilik etmesi ve rengi beyaz olduğu için sürüye saldıracak vahşi hayvanlarca ilk hedef olmaması nedeniyle tercih edilmiştir. Macaristan’da bulunan Kuvasz cinsi köpeklerle fiziki özellikleri ve karakterleri çok benzemektedir bu iki tür arasında akrabalık olduğu kabul edilmektedir.  Sivas Kangal köpekleri kadar eski olmasına rağmen Akbaşlar, onlar kadar tanınmazlar. Son on yıldır isminden sıkça bahsedilir olmuştur.

Bugünkü durumu

Günümüzde değeri anlaşılmaya başlayan Akbaşlar, özel koruma altında üretilmeye başlanmıştır.  Amerika’ya bin dokuz yüz altmışlarda götürülen Akbaşlar orada "Akkuş" adı ile tanınmıştır.  İsmin uluslararası alanda kabul edilmesi, bin dokuz yüz yetmişten sonrasına rastlar. Bu tarihten sonra ırk ismi olarak Akbaş kullanılmıştır. Bugün Amerika’da en çok tercih edilen çoban köpeği, Akbaş’tır. Tercih edilme nedeniyse cesur ve iyi bir bekçi olmasından kaynaklanmaktadır. Doksanlı yıllarda TİGEM'’in yaptığı çalışmalar sonucunda koruma altına alınıp, üretilmeye başlanmıştır. Resmi kayıtlara adı Karbeyaz olarak geçirilmiştir. Geçmişte bu şekilde farklı isimlerle anılmıştır. Sonrasında sadece Akbaş ismiyle anılmaya başlamıştır.

Bazı üniversiteler ve TİGEM'’deki üretim çalışmalarına karşın hala yeterli sayıya ulaşılamamıştır. Rakam yüzler civarındadır. Buna karşın Amerika’da bu rakam beş bin civarındadır ama zararın neresinden dönülürse kardır hesabı istenirse çok daha iyi bir duruma getirilebilir. Bilinçli bir şekilde yapılacak üreme çalışmaları sonucunda, saf ırk korunup sahip olduğumuz ender köpek ırklarından birisi olan Akbaşlar, bu topraklar üzerinde bizimle birlikte yaşmaya devam edeceklerdir.