Yaygın Adı: Çekiç kafa

Bilimsel Adı: Carcharhinidae (bazen kendi familyası olan Sphyrnidae içine konulur. )

Familya: Carcharhinidae

Takım: Carcharhiniformes

Tür Sayısı: 8 ya da 9

Boyutları: En küçüğü: Scalloped bonnethead (deniztarağı bone kafalısı) 90 cm.

En büyüğü: büyük Çekiç kafa 6 m civarı

Fiziksel Özellikleri: Karakteristik ve çeşitli şekillerde ön kafa lobu (çekiç), gözler çekicin iki ucunda, burun delikleri birbirine uzakta çekicin dış kenarlarına yakın yerleştirilmiştir. Gövde çok güçlü kaslardan oluşur, sırt yüzgecinin ilki yüksek ve sağlam ikicisi çok küçük, göğüs yüzgeçleri küçük, kuyruk yüzgeci uzundur ve sivrilen üst lobunun belirgin bir V şekli vardır, alt lobu küçük ve sivridir.

Yaşam Çizgisi: İç döllenme, embriyonun beslenmesi ilk zamanlar yumurtanın sarısından, takibinde plasentadan beslenme, yumurtada bekleme süresi 8 ay, türe ve annenin büyüklüğüne bağlı olarak yavru sayısı 6 dan 40’ın üzerine çıkabilir.

Beslenme Tarzı: Balıklardan tırpanalara, vatozlara, mürekkep balıklarına, kabuklulara, deniz yılanlarına ve diğer köpek balıklarına (Çekiç kafalar dâhil) kadar geniş çeşitlilik gösteren açık su ve dip canlıları.

Yaşam Alanı: Açık ve sığ denizler, kıyı resiflerinden ve sığlıklarından yaklaşık 300 m’lere inen derinliklerde yaşarlar, derinlerde daha çok scalloped bonnethead köpek balığı yaşar, çoğu türler daha yukarıda 80 m’lerde bulunur.

Yeryüzünde Dağılımı: Tropik ve ılıman sulara fazlaca dağılmışlardır.

Çekiç kafalı köpek balığı kendine özgü hayran bırakan görünümüyle tüm köpek balığı türleri içinde en merek uyandıranı'dır. Bu 9 cinsin 8 türüne verilen isim Sphyrna’dir. Ve “çekiç” anlamı taşır, köpek balığının oldukça tuhaf bir kafa şeklinin olduğuna işaret eder.

Bilinen sekiz veya dokuz tür çekiç kafalı köpek balığı vardır, tümü de karakteristik kafa şekillerinden dolayı hemen ayırt edilirler. Tüm türlerde ortak özellik kafalarının ön kısımlarının yanlara doğru uzamış olmasıdır. Bunun delikleri ve gözler bu uzantının iki ucundadır ve türlerin hepsinde aynıdır. Diğer bir ortak nokta uzantının yan kesiti ince ve kanat benzeridir, üst yüzeyde hafif bir eğim oluştururken alt yüzeyi düzdür, arka kenarı giderek daralır. Yan kesitinden bakıldığında çekice kesinlikle benzemezler, gerçekte uzantı çok incedir, bu yüzden uç kısımlardan bakıldığında çekiç şekli anlaşılamaz.

“Çekiç” in şekli türden türe değişir aslında ve bazı isimleri gerçeği tamamen yansıtmaz. Kanat kafalı köpek balığının (Eusphyra blochii) uzun kanat benzeri uzantıları neredeyse gövdesinin yarısı kadardır. Ayrıca benzer biçimde belirleyici özellikleri olan türler vardır bunlar: Kaşık kafalı (S. Media) ve tokmak kafalı veya scalloped bonnethead (S. Corona).

Scalloped çekiç kafalının (S. Lewini) “çekiç” uzantısının ön ucu diş çıkıntılıdır, oysaki pürüzsüz çekiç kafalının (S. Zygaena) adından da anlaşıldığı üzere böyle bir özelliği yoktur. Her ikisinde de uzantının ön kenarı dışa bükümlüdür bu özellik onları büyük çekiç kafalıdan (S. Mokkaran) ayırır çünkü onunki neredeyse düzdür. Küçük göz çekiç kafalının (S. Tudes) geniş “çekicinde” scallopedhead çekiç kafalınınkine benzer dişler mevcuttur ancak arka kenarı hemen hemen düzdür, gözleri adında da belirtildiği gibi diğer türlerden küçüktür. Adi beyaz yüzgeç çekiç kafalının (S. Couardi) kafası scalloped çekiç köpek balığıyla aynıdır. Çoğu bilim adamı bu türü scalloped çekiç kafalının bir çeşidi olarak farz eder.

Gizemli Çekiçler

Çekiç kafalı köpek balıkları bilindiğinden beri onlar hakkında tekrar tekrar sorulan bir soru vardır: “Çekiç” şeklindeki kafalarının fonksiyonu nedir? Kesin olarak kanıtlanmamış olsa da çekiç şeklinin olası açıklama getirebilecek dört faktör vardır.

Köpek balıklarının burunlarının üzerinde küçük, içleri jel dolu çukurcuklara Lorenzini ampulü nedir ve diğer hayvanların çıkardığı zayıf elektrik akımlarını almakta çok hassastırlar. Böylece köpek balıkları avlarını kumun veya çakılın altında olsalar bile algılarlar.

Çekiç kafalılarda çekiç kafalılarda çekicin ön kenarında ve alt ön kısmında bolca lorenzini ampulü vardır. Bunların avların yerini tespitte kullanıldığı yönünde bir izlenim verir. Zaten Çekiç kafalılar genelde tabana yakın yaşayan ya da taban altındaki hayvanlarla beslenir.

Çekicin her iki ucunda birbirinden uzakta yer alan burun delikleri bu balıkların ayrıca geniş bir alanı koklayarak potansiyel avlarını bulmada yardımcıdır. Hatta bu alan köpekbalığının tabanda avının izini sürerken kafasını her iki yana sallamasıyla daha da genişliyor olabilir.

Lorenzinin Ampulü avın izini bulmayı kolaylaştırırken, kapasitesi ancak ava yaklaşmışken devreye girecek kadardır. Bu yaklaşık 30 santimetrelik bir uzaklıktır. Halbuki burun delikleri avın kokusun çok daha uzaktan alabilir ve buna yardımcı ve yine birbirinden uzağa yerleştirilmiş gözler geniş bir alanı tarayabilir, belki de bu sayılanlar sayesinde çekiç köpekbalığı iyi birer avcıdırlar.

Çekiç Köpek Balığı Sürüleri

Eğer bir çekiç köpek balığının görüntüsü bu kadar etkileyiciyse düşünün 200 veya daha fazlasınınbir araya toplandıklarındaki görüntünün etkileyiciliğini, bu görüntü Pasifik’in batısında yukarıda yer alan izole deniz dağlarında tam anlamıyla gerçekleşir. Buradan başka Güney Afrika’nın Natak kıyısının açıklarında bulunan 20-30 taneden oluşan sürüler vardır(bu sürülere shiverlar denir).

Shiverlar, Pasifik’in batısındaki sürünün sayıca aynısı veya biraz daha fazlasıdır, önceden Meksika’da Kaliforniya Körfezi’nden bilinirlerdi, ancak ticari balıkçılık nedeniyle büyük kısmı yok olmuştur. Çekiç köpek balıkları hakkındaki çoğu bilgi shiverların incelenmesinden elde edilmiştir. Ayrıca bu araştırmalardan onlar hakkında sorular da ortaya çıkmıştır.

Örneğin, Meksika shiverları neden altı kat fazla dişi içermektedir? Neden gündüzleri toplanıyorlar da gece olunca dağılıyorlar? Neden yüzeye yakın toplanıyorlar? Gündüzleri toplanmalarının amacı nedir?

Bunun geçerli tek bir sebebi olabilir; gözlemlendiği kadarıyla bu ana aktiviteleri değil ise ve toplu avlanmıyorlarsa geriye tek bir sebep kalır bu da diğer avcılardan, mesela katil balinalardan kendilerini korumak için olabilir. Bildiğimiz kadarıyla shiverlar sadece scalloped çekiç köpek balığı türü tarafından oluşturulur ancak bu türlerin sürü halinde dolaşmalarına neden olan sebep nedir?

Kafa Atan Köpek Balığı

Çekiç köpek balıkları arasından bir türün çekicini alışık olunmadık biçimde kullandığı bildirilmiştir. Bu büyük çekiç köpek balığıdır, tırpana ve vatoz gibi taban balıklarını etkisiz hale getirmek için önce çekiciyle kafa attığı ve sonra avını kumun içine raptiyelediği bir yöntem geliştirmiştir. Avını kuma sapladıktan sonra etrafında dönerek avının kanatlarından parçalar koparmaya başlar ve bu sayede onu hareket edemez hale getirir. Bu yöntem diğer hiçbir çekiç köpek balığında görülmemiştir. Ve büyük çekiç köpek balığında da nadiren görülür. Belki de bizim gördüğümüzden ve bildiğimizden daha yaygın bir davranıştır.

Bazı İpuçları

Sürüler halinde dolaşmalarının tam anlamıyla amacını bilmesek de bunu sağladığı avantajlar hakkında bilgimiz var. Mesela sürü içindeki en büyük dişilerin sürüyü kontrol altında tuttuklarını ve daha küçük dişilerin üzerinde çok baskın olduklarını biliyoruz. Kısa süreli, bir alt düzeydeki dişi bireylere yönelik saldırılar yaygındır. Birinci derecedeki bireylerin arasındaki kavgalar “saygıyı” ve mesafeyi koruma amaçlıdır.

Sergiledikleri tavırlar arasında, yanlamasına gövdelerini itmekten baş aşağı yüzmek ve 360 santigrat derece dönmeye kadar çeşitlilik gösterir.

Eğer bir alt düzeye ait dişi bu tavırlar karşısında ikna olup baskın dişinin bölgesini terk edip daha prestijli ve dolayısıyla daha az merkezi bir bölgeye geçmezse, baskın ve büyük olan dişi muhtemelen çenesiyle öbürüne vurur. Bunu sonucunda shiverın merkezine veya yakınına en büyük ve dolayısıyla da en çok tercih edilen dişiler yerleşir. Bir başka deyişle bunlar küçük rakiplerinden daha fazla sayıda yavru yavrulayabilirler. Eğer erkek, dişi tarafından kabul edilirse, çiftin birbirine yapacakları kur ritüeli başlar. Tüm diğer köpek balıklarında aynı şekilde yapıldığı gibi erkek dişiyi ısırmaya ve kovalamaya başlar. Esas çiftleşme sürünün içinde olmaz çift ya açık denize gider ya da tabana doğru iner. Yine diğer köpek balıklarında olduğu gibi erkek dişinin göğüs yüzgeçlerinden birini ısırır, böylece onu kısmen etkisiz hale getirir ve erkeğin onu klaspırlarıyla kavrayıp içine spermlerini boşaltmasına imkân verir. Çiftleşme sonrası ise dişi sürüye geri döner.

“Şefkatli” Ebeveynler

Çekiç köpek balıklarının hamilelikleri sekiz ay sürer. Bu süre boyunca embriyo yumurtanın sarısından beslenir. Bu kaynak bittiği zaman yumurta kesesi kendini rahmin duvarına bağlar ve adına “” yumurta kesesi plasenta” denilen bir yapıya dönüşür. Bundan sonra her embriyo plasenta kanalıyla anneden beslenir. Bundan ötürü yavrular doğduklarında iyi gelişmiş, kendi başlarına idare edebilir. Durumda olurlar.

Doğum zamanı yaklaştığında çekiç köpek balığı türlerinden bazıları daha sığ sulara gitmeyi tercih eder, burada en az altıdan başlayıp annenin büyüklüğüne ve cinsine bağlı olarak değişebilen ve kırkı aşabilen sayıda yavru dünyaya getirir. Yavru çekiç köpek balıkları “çekiçleri” arkaya doğru gövdelerinin yanına katlanmış şekilde doğarlar. Böylece doğum kolaylaşır. Doğumdan sonra yavrular sığ koylarda sayıları 10. 000 bulan sürüler oluştururlar.