İnsan vücudu, mükemmel özelliklerden oluşmuş bir fabrikaya benzetilebilir. Tüm fonksiyonların uyumlu çalışması, kendini yenileme becerisi, hiçbir oluşumda gözlenemeyecek kadar eşsizdir. Fakat, bu kadar eşsiz bir yapıya sahip olan biz insanlar, kendimize haksızlık ederek, kötü davranarak, sıkıntıya sokarak, bedenimize zarar veririz. Bunların başında gelenlerin de bir tanesi, kuşkusuz, sigara içmektir.  Sürekli olarak, sigaranın zararlarından bahsedilir. Sosyal medyada mesajlar verilir, televizyonlarda kamu spotu çalışmaları yapılır ve sigaradan uzak durulması için sürekli bir çağrı vardır.

Peki. .

Sigara konusunda bu kadar üzerinde durulması gereken sebep ya da sebepler nelerdir diye sorgulamak gerekir diye düşünmekteyim. Sigaranın insanlara yaptığı kötülüklerin saymakla bitmeyeceğini bilmek bile, bu “sözde keyifli” alışkanlığa son vermek gerekliliğini göstermektedir.

Sigara, tonlarca hastalığa davetiye çıkarmasıyla birlikte, büyük bir sorun olarak, belki de ciğerlerle ilgili hastalıklara sebebiyet vermektedir.

Akciğer açısından bu problemi incelemeye başlamadan önce, akciğerin bizim için neden bu kadar önemli olduğunu vurgulamak gerekir. Akciğer, göğüs boşluğunda yüreğin sağ ve solunda az çok piramit şeklinde olan solunum organlarıdır. “Solunum”u gerçekleştirmemize yarayan organlarımızdır. Hiçbir insanın, nefes almadan yaşaması olası olmadığına göre, akciğerler bir vücudun temel direği olmaktadır. Nefes alamayan insan yaşamıyordur. Dolayısıyla, ciğerleri zarar görmüş bir insan, bir süre hayatını devam ettirse de, henüz hayattayken bile, yaşamak kavramının anlamını tam anlamıyla hissedebiliyor denemez.  Buradan yola çıkarak, insanları tehdit eden sigaranın, akciğer rahatsızlıklarının oluşumunda özellikle başı çekiyor denebilir. Bunların başında, belki de en önemlisi olarak nitelendirebileceğimiz KOAH, yani Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı gelmektedir. Koah, aslında sadece Kronik Obstruktif Akciğer hastalığı anlamına gelmemektedir. KOAH’ta K harfi; Kronik yani “Sürekli olan”, O harfi; Obstrüktif yani “tıkanıklık oluşturan”, a harfi; “Akciğeri etkileyen”, H harfiyse; “Hastalık” olduğunu tanımlamaktadır. KOAH, amfizem ve kronik bronşiti kapsayan, akciğerlere giren ve çıkan havayı nefes darlığına neden olacak derecede kısıtlayabilen bir hastalık olarak tanımlanabilir. Mutlaka ilerleyen, tedavi edilmezse ölümle sonuçlanabilen bir hastalıktır. Başladıktan sonra durdurulamayan, tedavi edilebilir fakat büyük oranda ölümle sonuçlanan KOAH, süreğen (kronik) bir hastalıktır. Kalıtsal olarak da görülebilmektedir.

Dünyada ölüm nedenleri arasında sıralamak gerekirse, 5. – 6. Sırada olarak ifade edebiliriz. Türkiye’de ise bu 3. Sırada yer almaktadır. Dünyada her yıl yaklaşık 1. 000. 000- 2. 000. 000 kişi, ülkemizde ise her yıl 26. 000 kişi bu hastalıktan yaşamını yitirmektedir.

Burada karşımıza iki tanım çıkmaktadır. Amfizem nedir? Kronik bronşit nedir?

Amfizem, ana oksijen taşınmasını sağlayan hava keseciklerinde harabiyete neden olan bir hastalıktır. Bunun sonucunda akciğerde elastikiyet kaybı ve nefes darlığı görülür. Kronik bronşit ise, en az iki yıl üst üste ve bu iki yılın en az üç ayında öksürük ve balgamla seyreden ilerleyici bir rahatsızlıktır. Hastalığı belirlemenin yolu, akciğer grafisi ve SFT (Solunum işlevi incelemesi)'nin yanı sıra EKG ve tam kan sayımı ile bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları sonucu olabilmektedir.

Hastalık genellikle 40 yaşından sonra belirti vermeye başlar. Belirtileri ise şunlardır:

1- Öksürük

2- Balgam çıkarma

3- Kan tükürme

4- Soluk darlığı

5- Kanın oksijen doymuşluğunda azalma

6- Kalp yetmezliğine bağlı, ayaklarda şişme

7- Göğüste tıkanma

8- Hırıltılı solunum

Bu belirtililerin ortaya çıkmasında sebebiyet gösteren durumlar vardır.

- Sigara içmek tabi ki en baş sebebi oluştursa da, farklı etmenler de buna sebebiyet vermektedir.

- Mesleki zararlı gazlar, tanecikler (mikro parçacık) solunması,

- Hava kirliliği,

- Genetik (alfa-1-antitripsin enzim eksikliği) faktörler, bu hastalığın tetikleyici sebepleridir.

3 tip KOAH vardır:

1- Hafif KOAH: Öksürük ve balgam vardır. Ağır bir iş yapıldığında veya hızlı yüründüğünde nefes biraz sıkışabilir.

2- Orta Şiddette KOAH: Öksürük, balgam ve nefes darlığının şiddeti biraz daha artmıştır. Ağır bir iş yaparken veya günlük işleri yaparken zorlanılır. Bir soğuk algınlığı veya akciğer enfeksiyonu geçirildiğinde iyileşme birkaç haftayı bulur.

3- Ağır veya Çok ağır KOAH: Sürekli nefes darlığı vardır. Öksürük veya balgam sıktır. Enfeksiyondan geç iyileşme olur. Evde günlük işler yapılamaz hale gelir. Merdivenler çıkılamaz veya oda içinde dahi yürünemez hale gelir. Hastalar çok çabuk yorulur.

Hastalığın tedavisinde uygulanan çeşitli yöntemler vardır. Bunların en başında tabi ki sigaranın bıraktırılması gelmektedir. Sigara içilen ortamlarda bulunmak da sigara içilmesi derecesinde zarar verdiğinden, çevresel ve mesleki sigaraya maruz kalmanın kontrolü sağlanmalıdır. Hastalığın derecesine göre tedavi uygulamaları, yani, akciğerlere giden hava miktarını arttırmayı sağlayan bronkodilatatör gerektirebilir. Doktor kontrolünde düzenli olarak alınması gerekir. Bunlar ise, bakım ilaçları ve salbutamol, terbutalin vb gibi bulguların ve krizlerin üstesinden gelmek için alınan rahatlatıcı ilaçlar olmak üzere iki çeşittir. Ozon tedavisi de bir diğer tedavi yöntemidir. KOAH, uzun süreli tedavi gerektiren bir hastalıktır. Dolayısıyla uzun süreli tedaviler gereklidir ve ani başlayan ataklar açısından büyük sorun arz ettiğinden, bunların tedavisi yapılmalıdır.

Hastalıktan kurtulmaya çalışmak veya onca zorluklardan geçerek hastalıktan kurtulmak çok mutluluk verici gibi görünse de, asıl olan, bu hastalıkların oluşmasından önce tedbirleri alarak sağlıklı yaşama merhaba diyebilmektir. Bu sebeple, sigara içiliyorsa, bırakılabilecek bir yöntemle, çoğunlukla doktor desteğiyle sigara bırakılmalı, en güzeli ise hiç başlamamaktır. Sağlık kontrolleri düzenli olarak yapılmalı ve aksatılmamalı, sağlık açısından yaşanılan ve ufak, önemsiz görülen problemler önemsiz olarak addedilmemelidir. . Sağlıklı gıdalar yiyerek, sağlıklı bir kiloda kalarak ciğerlerimize de yardımcı olunmalıdır. Vücudu dinç tutarak, solunum egzersizleri yapılmalıdır. Evin havası her zaman temiz tutulmalı, nefes alışverişi zorlayan duman ve buharlardan uzak durulmalıdır. Düzenli olarak yürüyüşler yapılmalı ve nefes egzersizleriyle ciğerlere sağlık kazandırılmalıdır.

KOAH, bulaşıcı bir hastalık değildir. Solunum yollarının ve akciğerlerin tahribatıyla meydana gelse de, bulaşıcı değildir.  Kafalarda en çok soru işareti yaratan sorulardan biri ise "astım ve KOAH" aynı şeyler midir? Astım ve KOAH aynı şey tabi ki değildir, ama uzun süreli astım hastalığı KOAH’ a dönüşebilir.