Tarih boyunca insanlar, avlanma, savunma ve saldırı gibi ihtiyaçlardan dolayı silah arayışında bulunmuşlardır. Silah türü olarak ilklerden biri ise, yay aracıdır. Tatar yayı da, yay silahının türlerinden biri olarak tarihte kullanılmıştır.

Tatar yayı, özellikle uzak mesafe silahı olarak kullanılmıştır. Bu yay türünün oluşumu ise, ergonomik yapıdaki bir tahtaya bir yayın yerleştirilmesiyle oluşur. Tatar yayındaki çalışma prensibi ise, normal yay mantığıyla çok benzerdir. Tahta gövde üzerinde yer alan ok, tetiği çekilmesiyle hedefe doğru ilerler. Bu yay türü, Tatar'lar tarafından Osmanlı Devleti'ne kazandırılmıştır.   Tatar yayını gerebilmek için, yayda ufak bir vinç mekanizması kullanılır. Bu vinç mekanizması, yaya kurmalı yay terimi eklemiştir.

Tatar yayının diğer normal yaylara oranla en önemli özelliği, bu yayın zırh delebilme gücünde ok fırlatmasıdır. Bu özellik, tatar yayına ayrı bir değer ve önem katmaya yetmiştir. Bu yayın gücü öyle kuvvetliydi ki, tatar yayı bir şövalyeyi çok rahat bir şekilde öldürebilirdi. Tatar yayının bu özelliği, bu yaya Ortaçağ döneminde ölümcül bir silah kavramını kazandırmıştır. Yayın bu tanımı almasına rağmen, yayın birtakım dezavantajları da bulunmaktaydı. Tatar yayı, yalnızca yakın mesafelerde çok iyi sonuçlar vermekteydi. Uzak hedefler, bu yayın kullanımına uygun değildir.

Diğer bir adıyla kurmalı yayın dezavantajlarından birisi de, bu yayın iki atış için uygun olamamasıdır. İlk ok fırlatıldıktan sonra, tahtaya yeni bir ok yerleştirilir ve mekanizmanın kurulumu sağlanır. Bu süre de yaklaşık olarak yarım dakikaya tekabül etmektedir.   Fakat bu yay türünün de çeşitleri bulunmaktadır. Çin'de kullanılan ve otomatik kurmalı yapıda olan yay türü, dakikada 10 ok atabilme gücüne sahiptir. Bu özellik, Tatar yayına ayrı bir özellik katmıştır.

Kurmalı yayın keşfedilme tarihi ise tam olarak belirlenememektedir. Yayın keşfedilme yeri de, bilinmezliğini korumaktadır. Ortaya atılan tahminler, kurmalı yayın İ. Ö. 600'lü yıllarda Çinliler tarafından keşfedildiğini söylemektedir. Bu silah türü, Roma ve Yunan dönemlerinde de bilinmekteydi.

Kurmalı Yay ve Avrupa

Kurmalı yayı bu denli meşhur eden ve o dönemde popüler yapanlar ise, Avrupalılardır. Yay, Ortaçağ döneminde ölümcül bir silah olarak adlandırılmış ve bu dönemde bu yayı Normanlar kullanılmıştır. Aynı zamanda yayın bazı milletler tarafından olumsuzlukları da yaşanmıştır. Tarihte yaşanan ünlü Crecy savaşında, Tatar yayı Fransızlara mağlubiyeti getirmiştir. Bu savaş, İngiliz ve Fransız orduları arasında yapılmıştır ve savaşta Fransızlar sayıca üstündür. Fakat savaşı İngilizler kazanmıştır. Bu savaşta Fransızlar Tatar yayı, İngilizler ise Longow adı verilen ve dakikada 6-7 ok atabilen yaylardan kullanmışlardır.

Tatar yayını önemli kılan bir diğer nokta ise, bu yayın kullanım kolaylığıdır. Bu yay türü kullanım kolaylığından dolayı, genç, yaşlı, çocuk ve kadınlarca kullanılabiliyordu. Tetiği çekmek ve nişan almak, Tatar yayını kullanabilmek için yeterliydi. Fakat normal yayı kullanmak, yıllar süren bir eğitim istiyordu. Bu nedenle Tatar yayı, herkesçe kullanılmıştır.

Bu denli önemli özelliklere sahip olan kurmalı yayın kullanımı, tarihte bir emirle son bulmuştur. Bir Fransız Kralı bu yayla öldürülmüş ve Papa, Tatar Yayını şeytan icadı olarak nitelendirerek yayın kullanımını yasaklamıştır.

Diğer Bölgelerde Kurmalı Yay

Avrupa'ya oranla kurmalı yay, Asya'da daha farklı yöntem ve amaçlarla kullanılmıştır. Asya'da kurmalı yayın, yere sabit versiyonları kullanılmıştır ve daha çok kuşatma amacı gütmüştür. Buralarda kullanılan yaylar, normallerine göre oldukça büyük yapılmıştır.   Haçlı savaşlarında Haçlıların, Türk ve Arap atlılarına Tatar yayları sayesinde karşı koymaları Araplar'ı oldukça etkilemiştir. Ve Araplar etkilendikleri bu yayı daha da geliştirerek, geliştirdikleri yayı Avrupalılar üzerinde kullanmışlardır. İslam orduları da, kaleleri bu yaylarla korumuşlardır.

Çin'de Kurmalı Yaylar

Çin'de bu yay oldukça geliştirilerek, otomatik yapıya getirilmiştir. Otomatikleşmiş kurmalı yaya ise, Chu-ko-nu adı verilmiştir. Chu-ko-nu, normal yapıdaki bir kurmalı yaya eklenmiş olan kol ve şarjörden oluşur. Kolun ileriye doğru olan hareketi, şarjördeki okların sırayla atılmasını sağlar. Bu yay türü, çok ağır olduğu için kucakta taşınmaktaydı.   Bu ağırlık, Çinlilerin kurmalı yayına bazı dezavantajlar getirmiştir. En büyük dezavantaj ise, nişan almanın zorlaşmasıdır. Fakat mekanizme kurma derdi olmadığı için, bu pek önemsenmemiştir. Bu silah oldukça etkili olmasında dolayı, Çin kalelerinin savunmasında çok fazla işlev görmüştür.

Günümüz Dünyasında Kurmalı Yaylar

Günümüzdeki kurmalı yaylar, daha çok avcılık faaliyetlerinde hizmet etmektedir. Tabi bu yay eskiye oranla çok büyük değişimlere uğramıştır. Örneğin silaha dürbün takılmıştır. Aynı zamanda lazerli türleri de piyasada yer almaktadır. Günümüzde yapılan Tatar yayları, Carbon Fiber'den yapılır ve çok güçlü olarak üretilir. Aynı zamanda günümüz kurmalı yayı, modern silahlar gibi sesli değil, oldukça sessiz çalışmaktadır. Yayın bu özellikleri nedeniyle, yayın kullanımına çeşitli ülkelerde sınırlılıklar getirilmiştir.