En önemli organlarımızdan olan ve yaşam boyunca durmadan çalışan kalp, hastalıklara karşı oldukça duyarlıdır. Kalpte en sık görülen sorun damar sertliğidir; ama bunun yanında, daha değişik kalp hastalıkları da vardır.

Kanın kalpte doğru yönde ilerlemesi, dört kapağın da düzgün bir biçimde çalışmasına bağlıdır. Kapak hastalıklarının nedenlerinden biri çocukluk çağında geçirilen romatizmal ateş ya da akut eklem romatizmasıdır.

Kapak hastalıklarının bir başka nedeni de doğuştan görülen yapı bozukluklarıdır. Bu bozukluklar en çok sol karıncığın giriş ve çıkışında yer alan kapaklarda (mitral ve aort kapakları)ortaya çıkar.

Kapak hastalıkları iki türlüdür. Ya kapak daralarak kanın ileri akışını engeller (stenoz) ya da yeterli derecede kapanmayarak kanın geri sızmasına olanak verir (kapak yetmezliği, regurgitasyon). Bu iki bozukluk genellikle birlikte görülür.

Kalp kapağındaki bozukluk hafifse sorun yaratmaz, ama bu hastalarda enfeksiyona bağlı endokardit geçirme olasılığı yükselir. Endokardir, enfeksiyona yol açan organizmaların, bozulmuş olan kapağın üstüne yerleşerek orada çoğalmalarıyla ortaya çıkar. Kalp kapaklarını oluşturan bağ dokusu ayrı bir kan dolaşımına sahip olmadığından, akyuvarlar oraya ulaşarak yabancı organizmalarla savaşamaz, bedenin savunma sistemi etkili olamaz.

Doğuştan kalp hastalıkları;

Kalpte doğuştan yapı bozukluklarının bu kadar sık görülmesinin nedeni, organın ana karnındaki gelişmesinin çok karmaşık olmasıdır. Gebeliğin ilk haftalarında düz bir boru biçiminde olan yapı, sonunda dört odacıktan oluşan ve iki ayrı dolaşım sistemi bulunan bir organa dönüşür ve bu karmaşık süreçte zaman zaman bozukluklar ortaya çıkabilir.

Bebekler bazen kulakçıklar ya da karıncıklar arasında delikle doğarlar. Bu duruma "atrial ya da ventriküler septum defektleri" (kulakçıklar ya da karıncıklar arası bölme bozuklukları) adı verilir.

Akciğerlere yeterli kan gitmediği zaman kan gerekli miktarda oksijenle yüklenmeyeceğinden "mavi hastalık" (siyanoz) adı verilen hastalık görülür.

Son yıllarda kalp ameliyatları o kadar gelişmiştir ki, çok küçük bebekler bile kolaylıkla ameliyat edilebilmektedir.

Yetersizlik;

Bazı durumlarda sol karıncığın kasları zayıf kaldığından kalbin pompalama gücü yeterli olmaz. Bunun nedeni, daha çok koroner damar hastalığı yüzünden, kalbe yeterli kan gemlememesidir.

Kardiyomiyopati;

Konjestif kardiyomiyopati kalp kaslarının zayıflamasına yol açan bir hastalıktır. Zayıflayan kaslar zorlandıkça boşluk genişler ve kalp yavaş yavaş büyür. Hastalığın nedeni çoğunlukla gizli kalır.

Bazen de kas kalınlaşarak sol karıncıktan kanın çıkışını engeller. "hipertrofik kardiyomiyopati" adını alan bu hastalık, birkaç kalıtsal kalp hastalığından biridir.

Kalpte ritm bozuklukları

Kalbin her bölümünün tam gerektiği anda kasılmasından elektriksel ileti sistemi sorumludur. Bu açıdan da iki ayrı bozukluk görülebilir. Kalbin atışları ya yavaşlar ya da hızlanır.

İki durumda da beyne yeterli kan gitmemesi yüzünden hastada baş dönmesi, hatta bilinç yitimi olabilir. Kalbin vuruşları bazen o kadar zayıflar ki kan pompalayamaz olur. Öte yandan atışların çok hızlanması da (bu kez de atışların arasında kalp yeterince dolma fırsatını bulamayacağından) yine az kan pompalanmasına neden olur.

Baş dönmesi ile bayılmanın nedeni kalbin hızlı çalışması ise çarpıntı olarak tanımladığımız rahatsızlık duygusunda ortaya çıkar. Ritm bozuklukları y kendi başına y da başka kalp hastalıklarından sonra görülürler. Belirtilerin nedenini saptamak için EKG (elektrokardiyografi) çekilmesi gerekir.

Kalp hastalıkları konusundaki en önemli gelişmelerden biri taşınabilir bir teyp aygıtı yardımıyla hastanın 24 saatlik EKG'sının kaydedilmesidir. Daha sonra sonuçlar kayıttan 60 kez daha hızlı okuyan başka bir aygıtla incelenir.

Kalbin yavaş çalışmasına karşı kalp pili kullanılır, hızlı çalışmasına karşı da ilaç tedavisi uygulanır.

Kalp hastalıklarının belirtileri;

Kalp hastalıklarının nedenlerinin çok çeşitli olmasına karşılık, belirtileri pek azdır. Kalbin oksijensiz kalması kendini ağrı ile (anjina) belli eder. Ama başka nedenler de, sözgelimi sindirim bozukluğu da benzer ağrılar yaratabilir.

İkinci belirti de kalp yetersizliğidir. Sol karıncık akciğerlerde biriken sıvı hastanın özellikle egzersiz sırasında soluksuz kalmasına yol açar.

Kronik kalp yetersizliği sonunda iki karıncığı birden etkileyeme başka ve akciğerlerde sıvı birikmesi yanında dokularda da aşırı su tutulur, ayak bileklerinde ödem (şişme) belirir. Böbreklerden daha çok sıvı atılmasını sağlayan idrar söktürücüler verilerek ödem azaltılır.

Tanı:

Kalp yetersizliği kolayca fark edilir. Akciğerde sıvı toplanması dinleme aletiyle anlaşılan sesler verir, ayak bileklerindeki ödem rahatsızlık veren şişmelerle belli olur.

Tanının temel işlemi önce kalbin muayenesidir. Doktor bu amaçla hastanın kalp atışlarının düzgün olup olmadığını kontrol eder, göğüs duvarını inceler. Kalp yetmezliğinde kalp büyür ve karıncık kasların kalınlaştığı zaman kalp atımlarının niteliği değişir. Bu da göğsün dışından anlaşılabilir.

Doktor dinleme aleti ile kalp kapaklarının sesini ve tıpta üfürüm olarak adlandırılan özel sesleri dinler. Üfürümler kalp kapaklarında daralma ya da yetmezlik yüzünden ortaya çıkan, kanın akışı sırasında yarattığı girdaplardan gelen seslerdir.

Ayrıntılı yöntemler

Doktor hastanın kalbini muayene ettikten sonra daha başka incelemelere de gerek duyabilir. Bunlar EKG, göğüs röntgen

i ya da ekokardiyogarifidir. Uygulaması çok basit olan bu sonuncu yöntem, tam anlamıyla ağrısızdır. Ses ya da ultra ses dalgaları yardımıyla kalp kapakları hakkında ayrıntılı bilgi edinmek ve sorunların nedenini saptamak olanaklı olur.

Hastanede uygulanan testler;

İleri muayene yöntemlerinden biri "kateter"dir. Bu işlem damara (atardamar ya da toplardamar) yerleştirilen bir borunun (kateter) kalbe ilerletilirken çeşitli aşamalarda röntgen çekilmesidir. Testin yapılması için hasta birkaç günlüğüne hastaneye yatar.

Kateter kalbin değişik bölümlerindeki basıncı ölçer. Aygıt ile verilen özel boyada maddesi odacıkların durumunu belirleyerek anormalliklerin saptanmasını sağlar.



Kalp kapakları:



Kalp, görevi bedendeki kan dolaşımını sağlamak olan, kaslardan yapılmış bir pompadır. Bütün pompalar gibi kalbin çalışması da, bir dizi kapakçığın düzgün çalışmasına bağlıdır. Kalbin sağ yanında pulmoner ve triküspid(üçlü) kapaklar, sol yanında ise aort ve mitral (ikili) kapaklar yer alır. Bu dört kapak otomatik olarak, belirli bir düzen içinde açılıp kapanarak kanın ilgili bölümlere dolup boşalmasını ve tek bir doğrultuda ilerlemesini sağlar.

Pulmoner kapak, yani akciğer atadamarı girişindeki kapak ile aort kapağının yapıları birbirine benzer. Sağlam bağ dokusundan oluşan bu kapaklar üçer yaprakçıktan oluşur. Birbirine benzemekle birlikte yapıları daha karmaşık olan mitral kapak (sol kulakçık ie sol karıncık arasında yer alır) iki, triküspid kapak (sağ kulakçık ile sağ karıncık arasındadır) ise üç yaprakçıktan oluşur.

Kapakların hepsi kulakçıklar ile karıncıkların arasındaki halkasal yapıların üzerinde yer alır. Kapakları oluşturan yaprakçıkların serbest uçları kapalı durumda birbirine değerek kulakçık ile karıncığı ayırır. Bu uçlardan karıncıkların içine uzanan ince lifler, kapağın, basıncın etkisiyle kulakçıklara doğru açılmasını önler.

Sorunlar:

Kapaklarda iki bozukluk görülür. Ya kapak daralarak kanın geçmesini engeler(darlık ya da stenoz) ya da kanın normal dolaşım yönünün tersine, geri kaçmasına yol açacak biçimde tam kapanamaz, yani yetersiz kalır (yetmezlik ya da regürjitasyon).

Kalp kapağı hastalıklarının en önemli nedenlerinden biri romatizmal ateş ya da akut etlem romatizmasıdır. Romatizmal ateşte iltihaptan neredeyse hep, sol yandaki kapaklar (aort ve mitral kapaklar) etkilenir ve sonuçta kapak darlığı ya da yetmezliği ortaya çıkar.

Kapak hastalıklarının bir başka nedeni doğuştan görülen kusurlardır. Darlık ve kapak yetmezliği önemsiz yapısal bozukluklar sonunda da ortaya çıkabilir ve daha çok aort kapağı ile pulmoner kapakta görülür. Belirtiler bazen ancak ileri yaşta, yıpranıp yorulan kapağın zorlanmaya başlamasıyla kendini belli eder. Yapğı bozukluğu kapağın kalınlaşmasına ve üstünde de kalsiyum birikmesine (kireçlenme) neden olarak, çalışma yeteneğini kısıtlar. Kandaki zararlı mikroorganizmalar da bozuk kapakların üstünde toplanarak, bunların daha da bozulmasına yol açar. Bu durum enfeksiyöz endokardit olarak bilinen çok ciddi bir Rahatsızlığa neden olabilir.

Doğuştan yapı bozuklukları kalbin kapaktan başka bölümlerini de etkileyerek sorun yaratabilir. En sık görülen kusurlardan biri "fallot tetralojisi (dörtlüsü)" adı verilen durumdur. Bu hastalıkta pulmoner kapak darlığı ile birlikte karıncıklar arasında delik de bulunur.

Önemli rahatsızlık yaratmayan başka bir bozukluk da mitral kapağın prolapsıdır. Kapağın ve onu tutan "chordae tendineae" adli liflerin yapısındaki geçeklikten ötürü kapak kulakçığa doğru balonlaşarak kanın geriye kaçmasına izin verir.

Kapak hastalıklarının belirtileri:

Kapak hastalıklarının belirtisi birkaç tanedir. Doktor, muayene sırasında dinleme aleti ile üfürümleri duyar. Üfürüm kanın, bozulmuş olan kapaktan geçişi sırasında duyulan sestir. Aort ve mitral kapak bozukluklarının yaptığı daralma ya da kaçak yüzünden kan basıncının artması nedeniyle akciğerlerde sıvı toplanması, soluk darlığına, aşırı zorlanma sonucu kalınlaşan kalp kası ağrıya (anjina) yol açar. Kas düzenli kasılma yeteneğini yitirince kalp atışlarının düzeni de bozulur.

Muayene ve tedavi;

Onemsiz kapak rahatsızlıkları genellikli ilaçlarla kontrol altına alınabilir. Bazı durumlardaysa ameliyat gerekir. Kalp hastalıkları uzmanı bunu anlamak için çeşitli testlerin yanı sıra göğsün röntgenini ve EKG'yi inceler. Kapaklar ultra son ile incelenebilir; odacıklardaki basıncı ölçmek için de kateterizasyon yapıldıktan sonra ameliyata başvurulur.



Kalp Kası İltihabı:



Kalp, aşağı yukarı bütünüyle kastan oluşur. Bu kas, bedenin öteki bölümlerindeki kaslar gibi enfeksiyon sonucu iltihaplanabilir. O zaman kalp atışları hızlanır; çarpıntı, yorgunluk ve soluk darlığı görülebilir.

Kalp kası iltihabı virüs ve bakteri kökenli hastalıkların sonucunda görülebilir, ama ancak açık seçik ve ciddi belirtiler verdiği zaman yapılan testlerle saptanır. Ciddi kalp kası iltihabına ise çok ender rastlanılır.

Tanı ve Belirtiler:

Kalp kası iltihabından kuşkulanıldığında başvurulacak ilk test elektrolar-diyoğrafidir. Eğer kalp hastalıktan etkilenirse, EKG'de kalp atışlarının hızlandığı (taşikardi) ve normal ritmi bozan ekstrasistor'ler görülür.

Kalbin çapında büyüme olup olmadığını anlamak için röntgen yararlı olur. Kalp kası iltihabının erken belirtilerinden biri de iki karıncağız birden şişerek balonlaşmasıdır. Bu şişme yüzünden kulakçıklar ile kapakçıkların kenarları birleşmez. Bu yüzden kan geri kaçar ve sistolik üfürümler duyulur. Yani kalbin kan pompaladığı sırada olağandışı sesler oluşur.

Kalp kası iltihaplandığı için eskisi kadar verimli çalışamaz. Akciğerde biriken kan soluk darlığına, sağ karıncığın yeterli çalışmaması ise ayak bileklerinde ödeme neden olur.

Nedenler:

Kalp kası iltihabının çeşitli nedenleri vardır. Batı ülkelerinin çoğunda en sık görülen hastalık nedeni, çoxsackie B ailesine ait bir virüstür. Kabakulak, grip, kızamık, çocuk felci virüsleri de hastalığa yol açabilirler.

Septisemide kana yüksek oranda bakteri karışmasıyla da kalp kası iltihabı oluşabilir. Bu enfeksiyonlar çok tehlikelidir. Hastalık difterinin komplikasyonu olarak da görülebilir, ama difteriye karşı aşılanmış çocuklarda bu olasılık çok düşüktür.

Bir başka hastalık nedeni de rtişinozdur (trichinella spiralis adındaki solucanın larvaları bulaşmış domuz etinin yenmesiyle ortaya çıkan hastalık). Asalaklara bağlı kalp kası enfeksiyonları tropikal ülkelerde daha sık görülür ve genellikle başka asalak hastalıklarının (güney ve orta Amerika da chagas hastalığı, Afrika'da uyku hastalığı) komplikasyonu olarak ortaya çıkar.

Tedavi ve sonuç:

Bakteri ve asalak kökenli kalp kası iltihabın tedavisi antibiyotiklerle yapılır. Buna karşılık etkili antiviral ilaçların sayısı pek az olduğundan, en sık görülen virüs kökenli kalp kası iltihabında yatakta dinlenmeden başka özel bir tedavi yöntemi yoktur. Deneyimler göre tehlikeli yan etkiler ancak dinlenme önerine uymayan hastalarda görülmektedir. Ağır egzersiz yapan gripli hastalarda kalpte ritm bozuklukları yüzünden ani ölümler bildirilmiştir.

COxsackie B enfeksiyonuna yakalanan hastalar EKG ve röntgende iltihap belirtileri yok olup kalp yeniden normal çalışıncaya kadar (6-8 hafta) yatakta kalmalıdır.

Virüs enfeksiyonunun akut evresinde en etkili ilaçlardan biri aspirindir. Ama etkili olması için dört saatte bir 1-2 tane aspirin tableti almak gerekir. Kalp atışlarındaki düzensizlik, lokat anestezikler ve sıvı atılmasını sağlayarak kalbin yükünü azaltan idrar söktürücüler ile tedavi edilir. Hastanın az tuz yemesi de tedaviye yardımcı olur.

Kalp kası iltihabı virüs nedeniyle olmuşsa az da olsa yineleme olasılığı vardır. Bu durumda en iyi tedavi yeniden yatakta dinlenmek ve aspirin almaktır.