Pir Sultan Abdal; 16. Yüzyılda yaşamış, ünlü halk şairi ve ozanıdır. Yazılı kaynaklarda yaşamı hakkında pek fazla bilgi bulunmayan Pir Sultan Abdal, Alevi kökenlidir. Hayatına yönelik edinilen bilgiler, genellikle, şiirlerinden, kuşaktan kuşağa anlatılan hikayelerden ve söylentilerden elde edilmiştir. Pir Sultan Abdal, Aleviler toplumlarca Yedi Ulular olarak anılan yedi ulu ozandan biridir.

Şiirlerinde Allah, İslamiyet, Hz. Muhammed, On İki İmam ve Ehl-i Beyt konularını işlemiş, sosyal hayatın sorunlarına ve kişiler arası ilişkilere yönelik ders verici nitelikte eserler kaydetmiştir. Bağlı olduğun Alevilik’in din anlayışını, dünya görüşünü yansıtmıştır, ayrıca, kendi başından geçenleri, yaşadığı özlem ve acılarını da kaleme almıştır. Şiirlerinin çoğu nefes tarzındaki ilahilerdir.  Halk söylentilerine göre, Sivas’ta, Yıldızeli ilçesinin Banaz köyünde doğmuş ve büyümüştür. Banaz’da bugün hala Pir Sultan Abdal’ın olduğu söylenen bir ev, önünde büyük bir söğüt ağacı ve değirmen taşı ile birlikte sessizce beklemektedir. Şiirlerinden, ileri yaşlara kadar hayatını sürdürdüğü, çok sayıda evladının bulunduğu ve iki oğlunun vefatını yaşadığı çıkarılabilen bilgiler arasındadır.  Pir Sultan Abdal’ın çocukluğu çobanlıkla gelmiştir. Tekke eğitimi almış, halifeler tarihini, tarikat düzenini ve peygamber ve evliya menkıbelerini öğrenmiştir. Alevi bir şair olan Pir Sultan Abdal, Alevi geleneklerine bağlı olarak büyütülmüş ve bir dergahta yetişmiştir. Tekke ve Tasavvuf ile sınırlı kalmayıp halka hitap eden bir derviş o idi. Şiirlerinde Tasavvuf felsefesi gibi soyut ve yüksek konular yerine, kendi deneyimlediklerini ve karşılaştığı durumları kaleme almıştır.

Pir Sultan Abdal eserlerinde, Halk Edebiyatı geleneklerini takip etmiş, tam bir halk ozanı kişiliğini sürdürmüştür. Şiirlerini genellikle 11’li ya da 8’li kalıplarla yazmış, nadir olsa da 7’li kalıbı tercih ettiği olmuştur. Şiirleri, koşma ya da semai gibi, hem dörtlükler biçiminde yazılmıştır. Sadece tek bir eserinde gazel düzenini kullanmıştır. Eserlerinden, Pir Sultan Abdal’ın iyi bir saz ustası olduğu sonucu da ortaya çıkmaktadır.  Eserlerinin konularını sadece din, mezhep ya da tarikat değil, yaşamın çeşitli yönleri de oluşturmuştur. Tarikat konulu eserlerinde ise, Ali ve On İki İmam gibi önemli noktalara değinirken, aynı zamanda kendi hislerini ve yaşadığı çatışmaları da korkusuzca ve ayrıntılı bir şekilde yansıtmıştır.  Pir Sultan Abdal’ın eserleri incelendiğinde, sadece kendi hayatı hakkında değil, o çağın ve Anadolu’nun yapısı hakkında da bilgiler edinilmesi mümkündür. Devlet düzeninin bozukluğu, iç savaşlar, mezhep ayrılıkları yüzünden yaşanan huzursuzlukları, kadıların adil olmadığı, dönemin müftülerinin yanlışlıkları, Pir Sultan’ın eserlerinde kolayca görülür. Bunların yanı sıra, Pir Sultan Abdal, din dışı eserlerinde, doğa, insan ve hayvan sevgisi içinde, gözlem yeteneği ile süslü dizeler kaleme almıştır.

Alevi-Bektaşi tarikatına mensup olan Pir Sultan Abdal, hem bir dini lider hem de devlet başkanı olarak görülen Iran Sahlari adına, Anadolu halkını Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmaya teşvik ettiği ve kışkırttığı gerekçesi ile Sivas Valisi Hızır Paşa’nın emri ile tutuklanmıştır. Kararlı ve sözünün arasında duran Pir Sultan’ın yolundan dönmeyeceğine kanaat getirilince ise, asılma emri verilmiştir.  Halk arasında geçmişten bugüne gelen rivayetlere göre, Sivas’ın, eskiden sırası ile Keçibulan ve Darağacı isimleri ile anılan, şimdi ide Kepçeli adını alan yer, Pir Sultan’ın asıldığı yerdir. Bugün, aynı bölgede, bakımsız toprak yığını olarak görülen yer, onun mezarıdır. Mezarın üzerine ise çok sayıda taş ve moloz bulunur. Bu taşların, Pir Sultan’ın asılması sırasında, Hızır Paşa'’nın emri ile halkın attığı taşlar olduğu söylenir.

Ölüm tarihine yönelik kesin bir kayıt bulunmamakla birlikte, mezarının yeri, farklı şekillerde rivayet edilmektedir. Bir menkıbeye göre Erbil’'de , Bektaşi geleneğine göre ise Merzifon’da bulunduğu düşünülür. Fakat, Pir Sultan’ın asıldığı bölgeye defnedilmiş olması, gerçeğe en yakın görünen rivayettir. Asıldığı yere gömülmüş ve hükümet baskısı yüzünden oluşan korkudan dolayı, yakınlarının ve sevenlerinin cenazeyi alıp köyüne bile götürememiş olması, en yüksek ihtimaldir.

———————————

Bugün Yardan Haber Geldi

Bugün Yardan Haber Geldi

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

Eğildim Bir Buse Aldım

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

Güzel Olanı Severler

Yanağından Gül Dererler

Kulakta Mengiç Küpeler

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

Baş Koydum Yarin Dizine

Uykular Girmez Gözüme

Ağ Ellerin Sür Yüzüme

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

Şekerden Şerbet Ezerler

İnce Tülbentten Süzerler

Dört Yanım Almış Güzeller

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

Pir Sultanım Gel Yanıma

Seni Sarayım Canıma

Dola Kolların Boynuma

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

—————————————

Gurbet Elde

Gurbet elde bir hal geldi başıma,

Ağlama gözlerim Mevlâ kerimdir.

Derman arar iken derde düş oldum,

Ağlama gözlerim Mevlâ kerimdir.

Hüma kuşu suya düştü ölmedi,

Dünya Sultan Süleyman'a kalmadı.

Dedim yâre gidem nasip olmadı,

Ağlama gözlerim Mevlâ kerimdir.

Kağıda yazarlar ufak yazılar,

Anasız olur mu körpe kuzular.

Yürek yaralıdır, ciğer sızılar,

Ağlama gözlerim Mevlâ kerimdir.

Pir Sultan Abdal'ım böyle buyurdu,

Ayrılık donları biçti giydirdi.

Ben ayrılmaz idim felek ayırdı

Ağlama gözlerim Mevlâ kerimdir.

—————————————-

Bu Yıl Bu Dağların Karı Erimez

Bu Yıl Bu Dağların Karı Erimez

Eser Bâd-ı Sabâ Yel Bozuk Bozuk

Türkmen Kalkıp Yaylasına Yürümez

Yıkılmış Aşiret İl Bozuk Bozuk

Kızılırmak Gibi Çağladım Aktım

El Vurdum Göğsümün Bendini Yıktım

Gül Yüzlü Cerenin Bağına Çıktım

Girdim Bahçesine Gül Bozuk Bozuk

Elim Tutmaz Güllerini Dermeye

Dilim Tutmaz Hasta Hâlin Sormaya

Dört Cevabin Mânasını Vermeye

Sazım Düzen Tutmaz Tel Bozuk Bozuk

Pir Sultan'ım Yaratıldım Kul Diye

Zalim Paşa Elinden Mi Öl Diye

Dostum Beni Ismarlamış Gel Diye

Gideceğim Amma Yol Bozuk Bozuk