Uyuz, yüzyıllar boyunca insan hayatında büyük bir sorun haline gelmiştir. Bu parazitin tam adı Sercopets Scabiei'dir. Bulaşıcı ve kaşıntılı bir hastalık olarak görülen uyuz, bir tür parazittir.

Parazitlerin hastalık yapanı, dişi olanıdır. Erkeklerde gözle görülür (nokta) büyüklüktedir. Derinin boynuzsu tabakasına yerleşirler ve günde 1 mm yol açıp bir yumurta bırakırlar. Uyuz amili, derinin içinde zikzak çizgiler halinde açar ve ilerler. Açtığı tüneller içerisinde böcekler hareket etmesi insanda kaşıntıya neden olur. Bu durum kaşınan bölgeyi zedelenir, kanar, iltihaplanır ve sonunda kabuklanma oluşur.

İnsanlara; at, koyun gibi hayvanlardan bulaşsa da bu parazitlerin ömrü uzun olduğu söylenemez. İnsandan insana ise ancak aynı yatakta yatmak, sıkı temaslarda ve dolaylı dolaşmalar sonucunda bulaşır. Uyuz, her türlü; bakımlı, bakımsız, zengin, fakir insanlarda görülmesi mümkündür. Bir evde uyuz olan kişinin tüm ailesine bulaştırması oldukça yüksektir. Her ne kadar hızlı bir tedavi yapılırsa o kadar iyidir. Uyuz, küçük yaşta çocuklara kadar bulaşabilen bulaşıcı bir hastalıktır. Bilgisizlik başka bir kimseye bulaşmasını kolaylaştırır.

Uyuz, çocuklarda; ayak tabanı, kulak, eliçi, yüzde olurken yetişkin kişilerde; koltukaltı çukuru, dirsek, el, parmak arasında, dizlerde, kaba etlerde, bilekte, meme ucu gibi yerlerde görülür. Uyuz, tedavi edilmediği taktirde zaman içerisinde (birkaç ay) geçmekte fakat belirtileri çıktığı anda doktora başvurulmalıdır. Tedavi edilmediği taktirde çevredekilere bulaşma gibi sorunlara neden olur.

Belli başlı bölgelerde (savaş, deprem, açlık, bataklık vb. ) uyuz oranında artış görülmüştür. Kuluçka dönemi uyuz da tam belirtilmezken, ilk gelen uyuz amilinin bir kaç haftada geçmesi gerekmektedir.

Uyuz Belirtileri

Hastalar ilk olarak gece kaşıntısından şikayet ederler. Bazen o kadar şiddetli olurlar ki, gece uykudan uyandırır. Hastalığın bulaşıcı olduğu bilinmeli, ona göre tedbirler alınmalıdır. Deride oluşan tünel deliklerinin kirle kaplı olması teşhiste önemli rol alır. Tünel ucunda ya da inci tanesine benzeyen veziküller olması dikkat çekici diğer bölümdür. En çok ellerde, ayaklarda, ön kollarda, erkeklerin genital bölgelerinde, %85 oranında görülür.

Korunma Yolları Nelerdir?

*Hasta olan kişiler ile yakın temaslardan kaçınmalıdır.

*Aynı evde yada sürekli yakın olan kişiler kontroller yapmalılardır.

*Aile, yakın akrabalar ve yakın arkadaşları bilgilendirilmelidir.

*Daha önce kullandığı çamaşır, çarşaf gibi eşyalar kullanılmamalıdır.

*Uyuz böcekleri kıyafetlerde 2-3 gün yaşadığı bilinmektedir. 20 dk kaynar suyla yıkanmalı, tüm giysiler ütülenmelidir.

*Ev, araba gibi sürekli içinde durulan yerler süpürülmelidir.

Uyuz Tedavisi

Aynı evde yaşayan bireylerin aynı anda tedavi görmesi önemlidir. Aksi takdirde başkasına bulaşan uyuz tekrar çıkmasına neden olacaktır. Kwell, Wilkinson Pomat, Scatin gibi ilaçlar doktor tavsiyesinde kullanılmalıdır. Hasta olan kişi öncelikle keseli banyo yapıp, ilacını boynundan başlayarak tüm vücuduna sürmesi gerekir. 24 saat sonra banyo yapmadan, aynı ilacı kullanır. Elbiselerini kaynar suyla yıkayıp ve ütülendikten sonra giyer. Eğer tedavi olumlu sonuç vermezse 7-10 gün tekrar uygulanır. Tedavi süreci olumlu geçmesi halinde kaşıntılar bir kaç hafta devam edebilir.

Sadece insanlarda görülmeyen bu hastalık ehil ve vahşi hayvanlarda da görülmektedir. Bu hastalığa yakalanan hayvanlar genel olarak kılları dökülür, deride kepeklenme ve sonrasında kabuklanma olur. Uyuz amili hayvanların deri içerisine giremedikleri için tedavisi kolaydır. Hasta olan hayvanlardan insanlara bulaşması mümkündür bu yüzden çok dikkatli olunmalıdır.

Türkiye de en çok rastlanan uyuz çeşidi arpa uyuzudur. Genelde; arpa, mısır, fasulye, buğday gibi tozlardan bulaşır. 3-4 gün içerisinde belirtilerin şiddetli kaşıntı ve döküntülerle gösterir ve iyileşme evresine geçer. Tedavi olarak sirkeli su veya tuzlu suyla yıkanmak yeterlidir.

Eski Tedavi Yöntemleri

*Lindan

Lindan diğer ismiyle, gamma benzan heksakloriddir. Topikal emilimin ardından nörotoksik risk taşıdığı ve uyuz böcekleri bu tedaviye direncini geliştirdiği için dünyanın birçok ülkesinde yasaklanmıştır. Deri enfeksiyonun yoğun olduğu bölgelerde Lindan kullanılması tavsiye edilmez. Linda'nın uygulandığı bölgede 12-24 saat süre vücutta kalması ve 3-4 yaş altındaki çocukların doktor kontrolünde yapılması gerekmektedir.

*Benzil Benzoat

Enfeksiyon sonrası deri tahrişlerine ve egzama lezyonlarına yola açan 'Benzik Bonzoat' etkili bir maddedir. Benzil benzoatlı preparatların en az 2 kere vücutta uygulamalıdır.

*Permetrine 2. Jenerasyon

İngiltere de 1973 yılında geliştirilen bu yöntem, yeni tedavi yöntemleri arasında en çok kullanılandır. Bu ilaç ışığa dayanıklı permetrindir. Permetrin içeren deri kremi, güvenlik bakımından üst düzey olup ve cilde yan etkilerini en aza indirgenmiş olması önemli bir ayrıntıdır. En az yan etkisi olan bu kremin 2 aylık bebeklerde bile kullanılmasında hiçbir sakınca yoktur. En çok rapor edilen yan etkileri kaşıntıdır. Ancak bunun ilaçtan mı yoksa uyuzdan mı kaynaklandığı bilinmemektedir.

Uyuz Hakkında Bilmemiz Gerekenler

Sonbahar ve kış aylarında uyuzun arttığı görülmüştür.

Hastaneler, okullar gibi topluluğun çok olduğu yerlerde daha çok çıkma ihtimali vardır. Gece kaşıntısı, bulaşmadan sonra 15 gün ila 1 ay sonra başlar. Tedavi edildikten 2 hafta kadar kaşıntıların olması normaldir.