Divriği ve civar bölgelerde en erken yerleşim Hititler Dönemi’ne denk gelmektedir.  Yöre, Mengücekoğullarının yönetiminde iken Turan Melek Şah tarafından camii ile birlikte 1228-1229 senesinde yaptırılmıştır.

İslam mimarisinin başyapıtlarından sayılan iki kubbeli bir türbeye sahip, bir cami ve ona bitişi bir hastaneden meydana gelmektedir. Yapılar, mimari özelliklerinin yanı sıra, ortaya koydukları Anadolu geleneksel taş işçiliği motifleri ve görselleri ile de UNESCO Dünya Miras Listesinde yerini almış durumdadır. Mengücekoğullarından Ahmet Şah ile eşi Melike Turan tarafından 1228 senesinde sona yapımı sona eren Divriği Ulucami ve Şifahanesi, çevresinde yer alan taş ocaklarından çıkarılmış bir cins tüften inşaa edilmiştir.

Ulucami, Iğımbat Dağının eteğinde yer almaktadır. Caminin tursitler tarafından ilgi çeken kısmı ise üzerinde bulunan işlenmiş motiflerdir. Bir çok araştırmacının dikkatini çekmeyi başarmış ve görenleri kendisine hayran bırakmıştır. İçe bakışı sergileyen, yansıtan bu motifler caminin inşaasında çalışan mimarların kendi geleneklerine sanatsal zevklerine göre, karışık motiflerle özgün ve harika bir şaheser ve ibadethane ortaya koyulmuştur. Eser'i yapan mimar'ın başka eserine rastlanmamıştır bu da bazı çevreler tarafından mucize olarak yorumlanmaktadır bunun yanı sıra UNESCO tarafından koruma listesinde de yer alan eserler arasındadır.

Yazıtların Anlamı Nedir?

Şifa yurdunun kapısı üzerinde yer alan yazı şöyledir: "El Melik Es Seyyid Fahrudden Bahram yani: Şah'ın Kızı Allah'ın affına muhtaç adaletli Kraliçe Turan Melek Allah Rızası için bunun mübarek şifa yurdunun inşasını emretti. "

Batı Çarşı Kapısı üzerinde yer alan yazıda ise: "Allah rızası için önce bu mübarek camii, Allah'ın rahmetine muhtaç zayıf kulu Ahmet Şah Bin Süleyman Şah, Bin Şahin Şah mü'minlerin yardımcısı tarafından tesis olunmuştur.

Allah mülkünü daim ve kadrini yüce etsin. " Kale Kuzey Kapısının üzerinde yer alan yazının anlamı ise: "Allah'ın rahmetine muhtaç zayıf kul Süleyman Şahın oğlu Ahmet bu mübarek camiinin inşasını emretti Allah mülkünü daim kılsın. " Doğuda bulunan Şah Kapısının üzerinde yer alan yazının anlamı ise: "Mülk tek ve Kahhar olan Allah'ındır.

Mimar Ahmet. " Cami içindeki minberin sol köşesindeki yazının anlamı: "Müminlerin yardımcısı Ahmet Şah Bin Süleyman Şah Bin Şahin Şah (Allah mülkünü daim kılsın) mübarek minberin dikilmesini emretti.

Mimar Tiflisli Ahmet Bin İbrahim. " Anlamlardan da çıkarabileceğiniz üzere İslam dininin etkisi bu yazıtlarda fazlasıyla ön plandadır. Motifler farklı şekilde işlenmiş ve mimarın zevkine göre süslenmiştir, turistlerin ilgisini en çok çeken kısım da budur.

Darüşşifa

Ulucamiye bitişik olarak inşaa edilmiş, halk dilinde medrese olarak da bilinmektedir. Bugünkü hastanelerin görevini gerçekleştiren Divriği Şifahanesi Anadolu'daki darüşşifalarının en eski, en bozulmamış ve en düzenli olanıdır. Camiye güney cephesinden bitişik olan darüşşifa (Turan Melek Darüşşifası), Erzincan Emiri Fahrettin Behram Şahın Kızı ve Ahmet Şahın eşi Melike Turan Melek tarafından dönem içerisinde yaptırılmıştır.

18. yy. da medrese haline getirildiği için Şifahiye Medresesi de denilmektedir. Görkemli ve zengin süslemelere sahip olan bu yapı bezeli taş kapısı ile görkemli bir Mengücek anıtı olarak bilinir. 1206 Kayseri ve 1217 tarihli olan Sivas Darüşşifası gibi Divriği Darüşşifası da günümüze bozulmadan ve en az hasarla ulaşan tıp merkezlerinden bir tanesidir.