Avrupa Birliği’nin getirdiği en büyük ayrıcalıkların başında, ‘’Serbest Dolaşım’’ gelmektedir. Avrupa Birliği Hukuku’na göre, bir Avrupa Birliği üyesi ülke vatandaşı diğer Avrupa Birliği üyesi olan ülkelere hiçbir vize kısıtlamasına mağruz kalmaksızın gidebilir, çalışabilir ve dilediği kadar orada ikamet edebilir.

Bu düzenlemenin amacı Avrupa Birliği içinde toprak bütünlüğünü sağlamaktır. Bu sayede Avrupa Birliği tek bir ülke gibi görünür. Bu uygulamanın tamamen kabul görmesiyle beraber Schengen bölgesinde kabul edilen ülkeler arasındaki sınırlar kaldırılmıştır. Bu sayede Fransa-Almanya-Polonya-İtalya-Lüksemburg-Belçika-Hollanda-Danimarka-Çek Cumhuriyeti-Slovenya-Slovakya-Macaristan-İsveç-Finlandiya-Estonia-Letonya gibi ülkeler arasındaki sınırlar tamamen kaldırılmıştır.

Avrupa Birliği vatandaşı olmayıp, Schengen bölgesinde yer alan ülkelerden birinde geçerli oturma izni olan kimseler de İngiltere hariç diğer ülkelere vizesi seyahat etme hakkına sahiptir. Ancak burada bilinmesi gereken husus Avrupa Birliği vatandaşlığı olmayan kimselerin, geçerli oturma iznine sahip olduğu ülkenin dışında Schengen bölgesinde yer alan herhangi bir ülkede en fazla 3 ay süreyle kalma hakkının olduğudur. Mesela, bir Fransız vatandaşı İtalya’da dilediği kadar kalabilir; ancak Fransa’da oturma izni ile kalan bir kimse İtalya’da resmi olarak en fazla 3 ay süreyle kalabilir bu sürenin aşımı ‘’overstay’’ olarak adlandırılır bu durum Avrupa Birliği ve tüm Avrupa Birliği üyesi ülke mevzuatlerına aykırıdır. İngiltere ve İrlanda Schengen bölgesinde yer almamaktadır. Bunun nedeni, diğer Avrupa Birliği üyesi ülkelerde oturma izni ile ikamet eden vatandaşların, İngiltere’ye veya İrlanda’ya giriş çıkışlarının denetlenmek istenmesidir. Bu yüzden Avrupa Birliği üyesi bir ülkede oturma izni ile ikamet eden kimselerin, İngiltere veya İrlanda’ya seyahat etmek istemeleri durumda vize başvurusunda bulunmaları gerekmektedir.

‘’Serbest Dolaşım’’ sadece birlik üyesi ülke vatandaşlarını kapsamaz. Aynı zamanda birliğe üye devletler arasında malların serbest dolaşımını da kapsar. Bu sayede birlik üyesi bir ülkede bulunan mal diğer bir üye devlete serbest olarak taşınabilir. Bu uygulama neticesinde örneğin, Polonya’dan İngiltere’ye herhangi bir sınırlama olmaksızın ithalat ihracat yapılabilmektedir. Bu uygulamaya rağmen Avrupa Birliği üyesi ülkelerde bazı kısıtlamalar mevcuttur, bazı ürünler için Avrupa Birliği içinde her ülkenin belirlediği kotalar çerçevesinde serbest dolaşım sözkonusudur. Bu kısıtlamaya takılan malların başında sigara gelir, mesela yasal olarak Polonya’dan Almanya’ya kişi başı en fazla bir karton sigara götürülebilir.

Serbest dolaşımla hayata geçirilmek istenilen en önemli husus, birlik üyesi vatandaşların tek vatandaşlık çatısı altında toplanıp ırkçılık ve ayrımcılığın en aza indirgenmesidir. Bu arzu edilen hususta tam anlamıyla başarılı olunamamıştır. 2007'’de birliğe üye olan Romanya ve Bulgaristan vatandaşları Avrupa Birliği üyesi diğer birçok ülkede ikinci sınıf vatandaş muamelesi görmektedirler. 2007’'den bu yana Fransa, özellikle Romanya ve Bulgaristan vatandaşlarını hiçbir gerekçe göstermeksizin sınır dişi etmişir. Ancak haklı bir gerekçe sunmaksızın bir Alman veya İngiliz vatandaşını sınır dışı edememektedir. Buda Avrupa Birliği içinde ülkelerin ekonomik ve siyasi güçlerinin ne denli öneme sahip olduğunu göstermektedir.

Yapılan bir araştırma sonucu Birliğe üye ülkelerden sınır dışı edilen birlik üyesi diğer ülke vatandaşları arasında en fazla Romanya, Bulgaristan ve Polonya vatandaşlarının olduğu tespit edilmişir.